تهیه‌کننده در تئاتر ایران، استانداردها و چالش‌ها
تئاتر ایران در سالیان گذشته وارد تجربه‌ای تازه در تولید و عرضه محصولات خود شده است. تجربه‌ای که از یک سو گامی در جهت چرخش اقتصادی تئاتر برداشته و از دیگر سو رو به سوی نوعی از «یونیفرم گرایی» نهاده است.
منظور از یونیفرم گرایی نوعی از تک‌شکل شدن است که متاسفانه قانون بازار آن را تحمیل می‌کند. تک شکل شدن با ذات تئاتر که اساساً بر مبنای تنوع و تکثر شکل گرفته در تضاد است. در این میان حرفه‌های تازه‌ای در تئاتر شکل گرفته است که متاسفانه همه این حرفه‌ها همچنان تحت لوای مفهوم بازار و رقابت در این حوزه خود را تعریف می‌کنند.
یکی از مهمترین و کاربردی‌ترین این حرفه‌ها که در تئاتر جهان تعریفی استاندارد از آن وجود دارد حرفه «تهیه کنندگی» است. حرفه‌ای که در مفهوم بنیادین خود به شدت با کارکرد کنونی آن در تئاتر ایران در تضاد است یا در خوشبینانه‌ترین شکل تهیه کننده در تئاتر ایران دچار معنا باختگی و تغییر کارکرد شده است.
تهیه کننده در تئاتر ایران با اصطلاح کلیشه‌ای کیسه پول تعریف می‌شود و از این رو است که هر کس پولی در جیب دارد و قابل مذاکره است به عنوان تهیه کننده دعوت به همکاری می‌شود. بخش عمده‌ای از تهیه کنندگان امروز تئاتر ایران در فقدان دانش تهیه کنندگی همچون بانک عمل می‌کنند و سرازیر کردن سرمایه از طرف آنها به یک پروژه شبیه پرداخت وام به گروه‌هاست.
تهیه کننده در یک مفهوم استاندارد و ساده به کسی گفته می‌شود که ؛ تلاش می‌کند تا رویاهای کارگردان را به واقعیت تبدیل کند. اما در مفهوم امروز تئاتر ایران ( در بسیاری از موارد به جز موارد خاص) ؛ کسی است که با استفاده از کارگردان به رویاهای اقتصادی خودش نزدیک می‌شود.
اگر نخواهیم با بدبینی به این پدیده نگاه کنیم و مفاهیمی مثل سودجویی و تجارت هنری را وارد بحث کنیم، یک نکته باقی می‌ماند و آن فقدان دانش تهیه کنندگی است. باید بپذیریم تهیه کننده، الزاما سرمایه‌دار نیست بلکه می‌تواند جذب کننده سرمایه باشد.
به نظر من تلاش برای افزودن دانش تازه بر اساس شرایط تازه به تئاتر ایران هر چقدر زودتر رخ داده بود فاجعه نگران کننده امروز که در حال ساخت یونیفرم واحد برای کل تئاتر است کمتر رخ می داد.
آموزش حرفه تهیه کنندگی اگر به درستی انجام شود باید یکی از خروجی‌های آن تربیت تهیه کنندگانی باشد که حوزه فعالیت خود و گونه تئاتر مورد نظر را انتخاب و تلاش می‌کنند تا رویاهای کارگردان را بدون دستکاری به واقعیت بدل کنند. در این صورت حتی تئاترهای تجربه گرا و آثاری که بر خلاف مسیر بازار و تئاتر رایج حرکت می‌کنند دوباره راهی برای بقا و ادامه حیات پیدا می‌کنند.
فقدان دانش و فقدان شناخت کارکردهای متنوع از یک حرفه واحد شرایط پیچیده و قابل مطالعه‌ای را برای تئاتر ایران رقم زده است.
دوره تخصصی تهیه کنندگی تئاتر در ایران که با همکاری سفارت آلمان برگزار می‌شود، با ایده‌ها و برنامه‌هایی که دارد می‌تواند گامی آغازین برای کسب این تجربه باشد. امیدوارم صنف تئاتر با ورود به موقع به بحث دقیق تهیه‌کنندگی و وضع قوانین جدید بتواند در قانونمند کردن و استاندارد سازی مفهوم تهیه کنندگی قدم بردارد و دانش کسب شده در این دوره آموزشی ارج نهاده شود.
نویسنده: اصغر دشتی کارگردان و مدرس تئاتر
انتهای پیام/