بازار در شهر اسلامی
شناسنامه:
عنوان: بازار در شهر اسلامی (طراحی، فرهنگ و تاریخ)
ویرایش: محمد قاری‌پور
نشر: انتشارات دانشگاه آمریکایی قاهره (نیویورک- قاهره)
محل انتشار: قاهره
سال انتشار: 2012
بازار در تاریخ شهرهای اسلامی همیشه مکانی برای حضور و تلاقی نیروهای مختلف اقتصادی، اجتماعی، مذهبی و سیاسی بودند و از این منظر محلهای تعیینکننده ارزیابی شدند. این اهمیت با شکل‌گیری یا رخداد رویدادهای تاریخساز در این کانونهای شهری مورد تایید قرار گرفتند.
کتاب «بازار در شهر اسلامی» مجموعه مقالاتی مبتنی بر پژوهش‌های پژوهشگران مختلف است که با هدف پرداختن به شیوۀ نقشآفرینی بازار در شهرهای اسلامی منتشر شده و به بررسی ابعاد فرهنگی، تاریخی و معماری بازار در شهر اسلامی به طور کلی و مطالعه موردی برخی از مصداقهای بازارهای مختلف در خاورمیانه می‌پردازد. نشر دانشگاه آمریکایی قاهره این کتاب را در سال میلادی گذشته به زبان انگلیسی منتشر کرده است.
این مجموعه مقاله با مقاله‌ای از ویراستار کتاب، محمد قاری‌پور، با عنوان «سیاست‌ها و فرهنگ تجارت: بازار در جهان اسلامی» آغاز می‌شود. در این مقاله قاری‌پور به فرم بازار در شهرهای اسلامی قرن نوزدهم می‌پردازد و سیر تطوری شکل‌گیری تصویر دنیای اروپا از شهر شرقی را از خلال ادبیات و داستان، نواها و ترانه‌ها و نقاشی مسافران و جهانگردان و سپس از طریق پژوهش‌های شرق‌شناسانه و مردم‌شناسانه توضیح داده و نقد می‌کند. در نهایت نیز با ارائۀ نگاهی از درون به ساختار شهرهای اسلامی و نقش بازار در آنها، تشریح شهر شرقی بی‌نظم و مغشوش را رد کرده و می‌کوشد با ارجاع به نقش اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و تاریخی فضاهای گوناگون و مخصوصا بازار و لایه‌های مختلف زندگی شهری، سامان اجتماعی منعکس در کالبد بازار راتوضیح دهد. به همین ترتیب دیگر مقالات این مجموعه با موضوع‌هایی مرتبط در ادامه می‌آیند.
مقالۀ دوم با عنوان «تاریخ شهری و نوع آرمانی: توسعۀ سوق در دمشق» به قلم ناصر رباط و مقالۀ سوم با عنوان «شکل‌گیری شهر قدیمی: سوق الحمیدیا در دمشق» نوشتۀ فائده م.توتاح به بررسی شهر دمشق اختصاص پیدا کرده است. مقالۀ چهارم نیز با عنوان «بازرگانی در امپراطوری نوظهور: تشکیل مرکز سنتی بورس عثمانی» و نگارش اُزلم کوپرولو باغبان‌سی، سازمان تجارت در سرزمین عثمانی را موضوع قرار داده است.
در فصل پنجم ژانت استارکی «تداوم فضای اجتماعی» را از خلال بررسی «خان الجومروک در بازارهای حلب» توضیح می‌دهد. این مقاله می‌تواند مقارن با تخریب این بازارها در جریان جنگ کنونی سوریه محققان را نسبت به این آثار ثبت شده در یونسکو حساس کرده و شاید برای مرمت این مکان در آینده مفید باشد.
فرانک مرمایر در مقالۀ ششم با پرداختن به «سوق‌ها در صنعا: تغییر کاربری و مرکزیت نمادین» این بازار را مطالعه کرده و نشان می‌دهد. ناصر عرفات نیز در مقالۀ هفتم با نام «صنایع دستی و تجارت: بازارهای عمومی در نابلس» به بازار در شهر دیگری از جهان اسلام می‌پردازد. فصل هشتم با عنوان «از کابل پیشاصنعتی تا کابل صنعتی: بازارها و کارخانجات» به شرق خاورمیانه می‌رود و با قلم مارکوس شادل حوزۀ فرهنگی متاثر از هند و مغولستان را بررسی می‌کند.
فصل نهم از این مجموعه اما توسط فاطمه سودآور فرمانفرمائیان دربارۀ سیر تحولی سرای امیر در بازار تهران نگاشته شده است و این تحولات را از منظر سیاست‌ها و حمایت‌ها می‌بیند. این مطالعه با ارجاع به اسناد دست اول مسائل تاریخ معاصر ایران را نیز در عرصۀ تاریخ سیاسی و اقتصادی از زوایایی جدید نشان می‌دهد. ترجمۀ این مقاله تا چندی بعد منتشر خواهد شد.
مقالۀ بعدی با عنوان «کاروانسرایی در مسیر مدرنیته: ولدیه هان در استامبول» نگارش آندره دورانتی تحولات بازرگانی در استامبول قرن نوزدهم را ترسیم کرده و در مقالۀ یازدهم علی مدرس نتایج مطالعۀ «شکل و کاربرد» را در سیاستگذاری و ریخت‌شناسی بازار یزد تشریح می‌کند. این مقاله استنتاجی از پژوهش صورت گرفته در سال 2006 با عنوان یزد در حال مدرن شدن: گزیدۀ خاطرات تاریخی و سرنوشت معماری بومی، منتشر شده توسط انتشارات مزدا است.
در نهایت مقالۀ دوازدهم در فصل آخر به قاهره رفته و «بدلیجات جدید در فضاهای قدیمی» را از خلال بررسی «خان الخلیلی قاهره و پرسش اعتبار» موضوع قرار می‌دهد.
این کتاب با تصاویر مرتبط با هر مقاله مستند شده و با دو فهرست جداول و تصاویر دسترسی به این منابع را برای محققان تسهیل نموده است. نسخۀ انگلیسی این مجلد با 296 صفحه توزیع شده است.
شناسنامه:
عنوان: بازار در شهر اسلامی (طراحی، فرهنگ و تاریخ)
ویرایش: محمد قاری‌پور
نشر: انتشارات دانشگاه آمریکایی قاهره (نیویورک- قاهره)
محل انتشار: قاهره
سال انتشار: 2012