دلیل تفاوت مساجد ایران با سایر نقاط جهان
به گزارش بخش هنرهای تجسمی ایسنا،شهریار یقینی - مدرس معماری و عضو انجمن مفاخر معماری ایران -در نشست «معماری دوران معاصرانقلاب اسلامی»، گفت: در دوران معاصر با گذشت از یک مسیر طولانی شاهد تحولاتی گسترده در معماری و شهرسازی بوده‌ایم که از وقایع اجتماعی، سیاسی و اقتصادی متأثر بوده است. وقتی تحولاتی از این جنس در یک جامعه پدید می‌آید بر معماری و شهرسازی تأثیر مستقیم می‌گذارد.
این مدرس معماری با اشاره به ویژگی‌های معماری اسلامی ایرانی، اظهار کرد: اگر اشعار شاعران ایرانی را مورد بررسی قرار دهیم چیزی که نخست به آن خواهیم رسید، مفهوم شعر ایرانی است که در تمامی شعرها یکسان است، ولی در معماری چنین نیست؛ زیرا با دیدن هر اثر معماری به بستری می‌اندیشیم که این اثر در آن شکل گرفته است. به عنوان مثال یک مسجد در هند، چین، ایران، شام و... یک شکل نیست، زیرا در بسترهای گوناگون ساخته شده است .
یقینی با بیان اینکه در دوران معاصر با گرایش‌های مختلفی در برخورد با معماری مواجه هستیم، بیان کرد: دسته نخست گروهی هستند که به حفظ ارزش‌های ایرانی - اسلامی در معماری توجه دارند، گرچه دستور العملی هم در این مورد وجود ندارد. گروه مقابل این گروه معمارانی هستند که با گستردگی ارتباطات و اطلاعات پیش رفته و در فضاهای مختلف متأثر ازخارج به کار می‌پردازند که البته این گروه بیشتر در کارشان تقلید می‌کنند و کارهای اصولی و با تکنیک انجام نمی‌دهند .گروه سوم معمارانی هستند که بیشتر به جنبه ساختمان‌سازی معماری توجه دارند و در کار ساختمان‌سازی به دنبال منافع و مقاصدی همچون ارزانی مصالح و سرعت می‌اندیشند.
این مدرس معماری ادامه داد: گروه بعدی موج سوارانی هستند که بسته به شرایط روز فعالیت می‌کنند و معماری آنها بر طبق شیوه‌ها و مدل‌های روز است .گروه پنجم نیز معمارانی هستند که به دنبال یافتن ریش‌هایی در فرهنگ و سنت و تاریخ هستند تا بتوانند معماری را بر پایه آن استوار کننند .این گروه که تعداد آنها کم هم نیست اگر چه حاصل کارهایشان با یکدیگر متفاوت است، اما یک تفکر یکسان دارند و آن رسیدن به نتیجه ایده‌آل است .
یقینی در بخش دیگری از سخنانش اظهار کرد: متاسفانه آن چیزی که به عنوان معماری ایران معرفی شده تنها نمایی از معماری در شهرهای اصفهان و یزد است که در کتابهای معماری نمایش داده شده و این در صورتی است که شهرهای دیگر ایران مثل بوشهر، کاشان، اراک و... نیز نمونه‌های منحصر به فردی از معماری دارند .تمامی این معماری‌ها ایرانی هستند، ولی چون در بسترهای متفاوت و متاثر از شرایط مختلف ساخته شده‌اند، در شکل ظاهری متفاوت دارند.
انقلاب مشروطه روی معماری تاثیرگذار بود
سیداحمد محیط طباطبایی - مشاور رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری -دیگر سخنران این نشست بود. او با اشاره مختصری به وقایع رخ داده در تاریخ معاصر ایران از دوران قاجار، ناصری، مشروطه، ورود متفقین به ایران، ملی شدن صنعت نفت، پهلوی اول و دوم و...گفت: در تمامی این ادوار با گذشت زمان و شرایط موجود اجتماعی و سیاسی، معماری معاصر ایران شکل گرفته و شهرسازی و معماری نوین جای خود را میان معماری سنتی ایران باز کرده است.
او افزود: به عنوان مثال انقلاب مشروطه که یک حرکت سیاسی و اجتماعی در آن زمان تلقی می‌شد، آن‌قدر در معماری معاصر موثر بوده که بعد از شکل‌گیری آن، سینما، هنرستان، کتابخانه و ... در تهران ساخته می‌شود .اگر چه معماری به مفهوم خاص در یک بنا دیده نمی‌شود، اما در تمامی احوالات مردم نمایان است.
محیط طباطبایی همچنین بیان کرد: با کودتای پهلوی اول شکل جدیدی از شهر را می‌بینیم و دخالت نظام حکومتی را در شهرسازی مشاهده می‌کنیم که قبل از این فعالیت مستقیمی در این رابطه نداشت .از سال 47 به بعد نیز فرم جدیدی از معماری در تهران شکل می‌گیرد و آن چیزی را که در این دهه‌ها می‌بینیم شاید به شکل یک بنای خاص نباشد، اما در هر دوره‌ای بنا به ذائقه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مردم و حکومت، معماری خاص خودش را دارد
او ادامه داد: آن چیزی که اهمیت دارد این است که برای تشخیص خوب و بد بودن معماری در دوران معاصر قضاوت نمی کنیم، بلکه به آثار آن که از تغییرات اجتماعی، اقتصادی و ... نشان دارد و در شهرسازی اتفاق می‌افتد توجه داریم. معماری شهرها بازگوکننده‌ی وضعیت اجتماعی سیاسی و اقتصادی آنها هستند؛ مانند معماری سلجوقی و قاجار که اولی نماد حکومت بر پایه اقتصاد پویا و دومی حکومتی ناپایدار است .
معماری محدود به مصالح و فرم نیست
علیرضا قلی‌نژاد - پژوهشگر -نیز در این نشست با بیان اینکه نظر دادن در مورد معماری ایران و اسلام ساده است، گفت: آن چیزی که مهم به نظر می‌رسد این است که هیچ دستورالعملی برای اجرای این سبک معماری وجود ندارد و تنها سلیقه افراد است که اعمال می‌شود .معماری محدود به کالبد، مصالح و فرم نمی‌شود و فلسفه پشت خودش را متصور می‌کند، پس باید عمیق‌تر بررسی شود.
او افزود: مصوبه ای که بر معماری ایرانی - اسلامی بدون نظارت تأکید کند، فایده‌ای ندارد .در بحث معماری معاصر به جای نقد، باید اصول بررسی شود .