اصفهان، اولین خاستگاه و جلوه گاه تابلو سوخت

تابلو سوخت/ زن در بوستان قصر/ 135 در 195 سانتی متر/ موزه هنرهای ملی ایران

بخشی از تابلو سوخت زن در بوستان قصر

در عصر قاجاریه، جز تهران در شهرهای اصفهان و مشهد و شیراز و تبریز نیز صحافان و مجلدانی بوده اند. از قدیم الایام در اصفهان صحافان بسیار بوده اند که نامورترین آنان در اواخر عهد قاجاریه، یکی ملامحمدتقی (صحاف) است که جامع هنرهای بسیار بوده است و گذشته از خط و حکاکی، در جلد ضربی و سوخت و معرق سازی (گل سازی معرق بر روی جلد) استاد بی مانند بوده است. برخی هنرمندان نامی اصفهان، در دوره های اخیر شاگرد او بوده اند.

حاج میرزا آقا امامی هم از تجربیات ملا محمدتقی استفاده کرده است. میرزا آقا به همراه چند تن از هنرمندان هم عصر خود، ابتدا در احیای ساخت جلد سوخت کوشید، اما رونق جلدهای رنگ و روغنی (زیرلاکی) دوره قاجار، به این نوع جلدها مجال خودنمایی نمی داد. بنابراین دست به ابداعی زده و به خلق "تابلوی سوخت" می پردازد. در منابع متعددی، از میرزا آقا امامی، به عنوان ابداع کننده تابلو سوخت نام برده شده؛ البته به علت هم زمانی فعالیت چند استاد در زمینه تابلو سوخت، اختلافاتی بر سر زمان پیدایش و شخص ابداع کننده وجود دارد.

در مورد ایده اولیه تابلوسوخت، مشخص نیست، آیا توسط خود هنرمندان بوده و یا مشتری ها، واسطه ها و دلالان این ایده را به هنرمندان داده اند، معلوم نیست.

عبدالعلی ادیب آورده است که : از کارهای مهم آقامیرزا استفاده از صنعت سوخت در تابلوسازی است. از روزگاران قدیم تا زمان او، از این صنعت تنها در جلدسازی بهره برداری می شده است ولی میرزاآقا آن را به شکل تابلوهای سوخت که تلفیقی از چندین هنر ظریف است مورداستفاده قرار داده و در این ابتکار پیشگام بوده است. از سوی دیگر او معتقد است که اقدام آقامیرزا در ساخت تابلو سوخت به تشویق اسفرجانی (ذوالفنون) بوده است.

آن چه مسلم است در اواخر قاجار و اوایل پهلوی عده ای از هنرمندان فعال در زمینه سوخت و جلدسازی در اصفهان به فکر ایجاد تابلو سوخت بوده اند و شاید تلاش هایی هم انجام داده باشند اما نهایتا این ایده در آثار حاج میرزا آقا امامی تثبیت می شود. تعدد آثار تابلو سوخت این هنرمند و همچنین تقدم تاریخی آن ها موید این نکته است.

تابلو سوخت/ فردوسی و دخترش/ 250در 170 سانتی متر/ کتابخانه ملی ایران