به گزارش روابط عمومی مرکز تجسمی حوزه هنری، قدمت نقاشی پشتشیشه در اروپا به قرن سوم باز میگردد و قدیمیترین نمونه موجود آن از منطقهای در جنوب ایتالیا به دست آمده است. گفته میشود که پیشینه این نقاشی در ایران در دوره صفوی و موضوع آن دینی بوده اما از دوره زندیه به قلمرو هنر ایران راه مییابد.
بسیاری از هنرمندان از این هنر کشورهای اروپایی که به تدریج وارد ایران شده بیشتر در سبک قهوهخانهای بهره بردهاند و آثار ارزشمندی را در این سبک خلق کردهاند. بیشتر موضوعات این نوع نقاشی در ایران سنتی بودهاست مانند نقاشیهای گل و مرغ، شمایلهای مذهبی، تصاویر هندسی، حیوانات، بناهای تاریخی، مناظر شهری، خطنقاشی که به صورت هنری مجرد و جدا از معماری مورد توجه طبقات گوناگون اجتماعی قرار گرفت.
نقاشی پشت شیشه در ایران در دوره زندیه و قاجار نیز رواج داشت که از نقاشان معروف در عهد زندیه میتوان از آقا صادق، آقا نجف و آقا زمان نام برد.
نقاشی پشت شیشه در دورههای قاجار و پهلوی ادامه یافت و در این شیوه نقاشی صورتکِشی یا شبیهکِشی نیز رواج یافت که نقاشانی از جمله مهرعلی و استاد احمر و در دوره پهلوی و نیز هنرمندانی از جمله عبدالخلیل، عبدالجلیل، عبدالحمید، عبدالنبی، فتح اله آقاسی، حسین همدانی و بیوک احمدی آثار متعددی را از این شیوه اجرا کردند.
مرضیه آقا قاسمی مدرس و نقاش پشت شیشه گفت: فارغ از روایتهایی تاریخی که این هنر از چه جغرافیایی وارد ایران شده است نکتهای قابل اهمیت، دمیدن روح هنر ایرانی در کالبد این هنر است و ایرانیان در طول تاریخ، فرهنگ و هنر خود را بر دیگران غالب کردهاند.
این هنرمند نقاش گفت: درحال حاضر نقاشی پشت شیشه به عنوان یک هنر ایرانی که مفاهیم ایرانی و اسلامی را در درون خود دارد به هویتی شاخص در هنر بدل شده است که نمیتوان آن را با ویترای که نقاشی روی شیشه است یکی دانست درحالی که از شاخصههای مهم نقاشی پشت شیشه، نقاشی معکوس با رنگهای گیاهی است که این هنر را متمایز میکند.
{رویین پاکباز در دایرةالمعارف هنر لغت معادل فرانسوی ویترای (Vitrail) را شیشه نگاره آورده است. تفاوتهای مهمی میان این هنر که به نقاشی روی شیشه نیز مشهور است با نقاشی پشت شیشه وجود دارد که حرکت و رنگ آمیزی و پایه رنگ از مهمترین آنهاست. همچنین نقاشی پشت شیشه جزء صنایع دستی ایران ثبت شده است در حالی که ویترای مصوب صنایع دستی نیست.}
وی با گلایه از فرهنگسازی غلط نسبت به هنر پشت شیشه گفت: باورهای غلطی نسبت به این هنر شکل گرفته از جمله که این هنر زیبا، ولی شکننده است درحالی که تمام هنرهای دستی به مراقبت نیازمند هستند. به طور مثال صنایع دستی با جنس پارچه ممکن است مورد تخریب موریانه قرار بگیرد و یا جامهای قلمکاری در برخورد با رطوبت سیاه شود ولی متاسفانه باور غلطی نسبت به شکنندگی این هنر شکل گرفته است که البته با استفاده از شیشههای نشکن نیز برطرف شده است.
این مدرس نقاشی با تاکید بر آموزش نقاشی پشت شیشه افزود: احیاء و دوام این هنر با انتقال آن به نسلهای بعدی که میراث دار هنر فاخر ایران هستند میسر میشود و با نظارت بر آموزشگاهها و ایجاد کارکردهای تشویقی برای کارگاههای هنری فعال میتوان اساتید ریشهدار را به امر شاگردپروی ترغیب کرد و مسیر را برای افرادی که مدعی هستند با ۲ جلسه این هنر ناب را میتوان تدریس کرد، بست.
وی ادامه داد: جای دادن این هنر در سبد خرید خانوادهها همواره یکی از دغدغههای ما بوده است تا با اشاعه این هنر در سطح جامعه بر علاقهمندان و دوستداران هنر نقاشی پشت شیشه و آینه بیافزاییم.
این نقاش با تشریح کاربرد نقاشی پشت شیشه در زندگی امروز گفت: این هنر در بخش معماری بناها بسیار کاربرد دارد و جلوه ایرانی آن به اصالت بنا کمک میکند و همچنین استفاده از هنرنقاشی پشت آینه در دکوراسیون داخلی منازل بسیار مورد استقبال قرار گرفته است.
وی با اشاره به پتانسیل اشتغالزایی در این هنر گفت: استفاده از این هنر در پروژهای عمرانی کاربرد دارد و می توان در راستای حمایت از تولید داخلی آن را به عنوان معرف فرهنگ ایرانی جایگزین معماریهای بازاری کرد.
این هنرمند نقاش افزود: میتوان از این هنر برای دستیابی به بازارهای بینالمللی نیز بهره برد که این نگاه نیازمند ایجاد بستر صحیح در آموزش، فرهنگ در جامعه و در نهایت حمایت از بازار و ایدههای استارتاپی است.
وی با اشاره به تجربه خود در صادارت این هنر به ایتالیا و فرانسه گفت: میتوان از این هنر برای دستیابی به بازارهای بینالمللی نیز بهره برد که این نگاه نیازمند ایجاد بسترهای صحیح در آموزش، فرهنگسازی در جامعه و در نهایت حمایت از بازار و ایدههای استارتاپی است.
وی در پایان با گلایه از فعالان حوزه فرهنگ و هنر اظهار کرد: متاسفانه بیمه هنرمندان هنوز حل نشده است و برای مثال شخص من با حدود ۲۰ سال تجربه کار حرفهای در هنر هنوز موفق به حل مشکل بیمه خود نشدم و نبود حمایتهای کافی و جامع قدرت حمایت از هنرمندان ذغدغهمند را ندارد تا بتوانند هنرهای رو به فراموشی را احیا و حفظ کنند.