گزارشی از ۹ دوره‌ی پیشین حراج تهران
به گزارش روابط عمومی مرکز تجسمی حوزه هنری، حراج تهران از خرداد سال ۱۳۹۱ آغاز به کار کرد و در ابتدا به آثار هنری مدرن و معاصر توجه نشان داد و شاید ۶ سال پیش کمتر کسی پیش‌بینی می‌کرد این حراج بتواند در آستانه برگزاری دهمین دوره خود قرار بگیرد، آن‌هم درحالی‌که از ۸۴۳ اثری که در ۹ دوره قبلی آن حضور داشته، فروشی معادل ۱۵ بیلیون و ۲۹۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان به دست آمده باشد. با احتساب دوره دهم، ۹۵۷ اثر از ۳۱۳ هنرمند در ۱۰ دوره حراج حضور داشته و دارند که ۲۴۲ نفر از آنها در قید حیات هستند. سهم زنان هنرمند از این فروش ۹ درصد و سهم جوانان هنرمند دهه پنجاهی ۳ درصد و دهه شصتی‌ها ۲ درصد است که در طی ۹ دوره افزایش داشته‌اند. حتی پای دهه هفتادی‌ها هم در هشتمین دوره به حراج تهران باز شد که مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت.
هنرمندانی که در ۹ دوره حراج تهران رکورد زدند
اثری از سهراب سپهری که برآورد قیمت آن بین ۱۸۰ تا ۲۵۰ میلیون تومان بود در نخستین دوره حراج تهران که با حضور ۷۳ اثر از هنر مدرن و معاصر در خردادماه ۱۳۹۱ برگزار شد به قیمت ۱۹۰ میلیون تومان فروخته شد و عنوان گران‌ترین اثر دوره نخست را به خودش اختصاص داد و اثری از محمد احصایی خطاط و نقاش به قیمت ۱۲۰ میلیون تومان، اثر ۱۱۰ میلیون تومانی مسعود عربشاهی نقاش و مجسمه‌ساز، اثر ۹۰ میلیون تومانی پرویز تناولی مجسمه‌ساز و نقاش در رتبه‌های بعدی فروش نخستین دوره حراج تهران قرار گرفتند. موفقیت اثر سهراب سپهری در دوره نخست باعث شد که در دوره دوم، ۲ اثر از این هنرمند وارد حراج شود و البته بازهم آثار او با بالاترین قیمت یعنی ۷۰۰ و ۵۶۰ میلیون تومان به فروش رفتند و سپهری را گران‌ترین هنرمند دوره دوم کردند.
در دوره سوم آثار سپهری نتوانستند موفقیت خودشان را تکرار کنند و در این دوره محمد احصایی خطاط و نقاش با ۲ اثری که به قیمت‌های ۵۸۰ میلیون و ۳۶۰ میلیون تومان به فروش رفت، گران‌ترین هنرمند دوره سوم شد. البته هنرمندان دیگری هم در رتبه بالاتر از سپهری قرار گرفتند، مثلا اثر رضا درخشانی نقاش ۶۰۰ میلیون تومان، اثری از آیدین آغداشلو نقاش و گرافیست در این دوره به قیمت ۳۸۰ میلیون و آثاری از حسین کاظمی نقاش و فرهاد مشیری نقاش به قیمت ۳۶۰ میلیون تومان به فروش رسیدند.
در چهارمین دوره حراج قیمت‌ها افزایش پیدا کرد و آثار هنرمندان با رقم‌های نجومی به فروش رسید. سهراب سپهری بازهم عنوان گران‌ترین هنرمندان حراج تهران را به دست آورد و رکورد فروش را جابه‌جا کرد. اثری از او یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون و اثر دیگرش ۷۰۰ میلیون تومان به فروش رسید تا او هنرمند ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومانی دوره چهارم شود.
در پنجمین دوره اثری از منوچهر یکتایی به قیمت یک میلیارد و ۴۷۰ میلیون و اثری از فرشچیان به قیمت یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون تومان به فروش رفتند. آثاری از حسین زنده رودی نقاش و محمد احصایی هم با فروش‌های یک میلیاردی در رتبه بعدی قرار گرفتند و اثر منیر فرمانفرماییان نقاش و مجسمه‌ساز با فروش ۹۰۰ میلیون تومانی در رتبه بعد قرار گرفت.
در دوره ششم، از آثار فرهاد مشیری نقاش استقبال شد و آثار به قیمت‌های ۸۵۰ میلیون تومان و ۵۰۰ میلیون تومان به فروش رفتند تا او هنرمند یک میلیارد و ۳۵۰ میلیونی دوره ششم شود. البته آثاری از رضا درخشانی با فروش ۵۰۰ میلیون تومانی و بهمن محصص با فروش ۶۰۰ میلیون تومانی هم در این دوره جزو آثار گران‌قیمت بودند.
دوره هفتم؛ دوره هنرهای میلیاردی
آثار سهراب سپهری باز هم مانند نخستین، دومین و چهارمین دوره حراج تهران گران‌ترین آثار دوره هفتم بودند؛ اثری از او یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون و اثر دیگرش سه میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان به فروش رفت. شاید بشود دوره هفتم را دوره هنرهای میلیاردی نامگذاری کرد.
دوره هشتم، دوره‌ای بود که در آن نه تنها منیر شاهرودی فرمانفرماییان موفقیت خود را تکرار کرد بلکه اثر او با بالاترین قیمت یعنی یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان به فروش رفت. آثاری از وای. زی.کامی (کامران یوسف زاده) نقاش مقیم نیویورک و فرهاد مشیری هم با قیمت یک میلیارد تومانی در جایگاه بعدی قرار گرفتند.
در دوره نهم اثری از سهراب سپهری صدرنشین شد؛ اثری که لیلی گلستان آن را به حراج تهران عرضه کرد. ۵ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان آخرین مبلغ پیشنهادی بود که کسی نتوانست بالاتر از آن را پیشنهاد کند. بعد از سپهری، اثری از حسین زنده‌رودی به قیمت ۲ میلیارد و سیصد میلیون تومان به فروش رسید و بازهم پای اثر دیگری از سپهری به میان آمد. اثر دوم او یک میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان چکش خورد.
حضور آثار هنرمندان زن در ۹ دوره حراج تهران
زنان از نخستین دوره حراج تهران حضور چشمگیری در حراج آثار هنری داشتند و آثار هنرمندانی چون فرح اصولی، عذرا عقیقی بخشایشی، بیتا وکیلی، شادی قدیریان، گلناز فتحی و... زیربنای حضور دیگر هنرمندان زن دوره‌های بعدی شد.
در دوره اول حراج که با رویکرد هنر معاصر و مدرن ایران در خرداد ۹۱ برگزار شد، از ۷۳ اثری که در این حراج چکش خورد، ۱۰ اثر متعلق به هنرمندان زن بود و از فروش ۲ میلیارد تومانی، ۵ درصد از فروش به زنان تعلق داشت یعنی بیش از صد میلیون تومان.
حضور هنرمندان زن در حراج‌های هنر معاصر ایران در دوره‌های چهارم با ۱۷ اثر، ششم با ۲۴ اثر و هشتم با ۲۲ اثر به اوج رسید. در هرکدام از این دوره‌ها به ترتیب فروش حاصل از آثار هنرمندان زن ۶ درصد، ۱۳ درصد و ۹ درصد از کل فروش حراج بود. هرچند که در برخی دوره‌ها مانند دوره پنجم، هفتم و نهم (سه دوره هنرهای کلاسیک) تعداد آثار هنرمندان زن کمتر بود، اما آثار آنان با قیمت بالاتری به فروش رسید و درصد مشارکت آنها به روند ثابتی رسید.
حضور ۱۲۳ اثر از هنرمندان زن در حراج تهران
بر این اساس، از ۸۴۳ اثری که در جریان ۹ دوره حراج تهران چکش خوردند، ۱۲۳ اثر از ۴۸ هنرمند زن عرضه شد که ۱۳ درصد از کل آثار بود و با همین تعداد اثر از ۱۵ بیلیون و ۲۹۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان کل فروش ۹ دوره حراج تهران، سهم زنان یک بیلیون و ۴۵۰ میلیارد و ۳۰۰میلیون تومان است.
آثار کدام هنرمندان زن بیشتر مورد استقبال قرار گرفت
فروش آثار منیر (شاهرودی) فرمانفرماییان صدرنشین فروش آثار هنرمندان زن است. حتی از نظر تعداد هم آثار او بیشتر در حراج تهران حضور داشته‌اند. فرمانفرماییان با ۱۰ اثر در پنج دوره از حراج تهران حضور داشته که فروش چهار میلیارد و ۷۸۴ میلیون تومانی را برای خریداران و فروشندگان به همراه داشته است.
او هنرمندی است که آثارش در حراج‌های مهم خارج از کشور همیشه رکورددار است مانند حراج کریستیز لندن که با عنوان «هنر مدرن و معاصر در خاورمیانه» در بیست و چهارم اکتبر ۲۰۱۸ برگزار شد و اثری از منیر فرمانفرماییان، ۱۵۰ هزار پوند فروخته شد و در حراج ساتبیز لندن هم که یک روز پیش از حراج کریستیز لندن با عنوان «هنر قرن بیستم/ خاورمیانه» در بیست و سوم اکتبر ۲۰۱۸ برگزار شد، اثری از فرمانفرماییان ۱۸۷ هزار و ۵۰۰ پوند فروخته شد.
منیر شاهروی فرمانفرماییان متولد ۱۳۰۱ از فارغ‌التحصیلان دانشکده هنرهای زیبای تهران است که سال‌های بسیاری در نیویورک فعالیت‌های هنری‌اش را ادامه داده است. او تنها هنرمندی است که در ۴۰ سال اخیر از ترکیب آینه‌کاری، اشکال هندسی، نقش‌مایه‌ها و نقاشی پشت شیشه استفاده کرده است تا آثار مدرن خود را خلق کند. ۲۵ درصد از کل فروش آثار زنان در ۹ دوره حراج تهران به آثار منیر فرمانفرماییان اختصاص دارد.
پس از فرمانفرماییان، آثار زنده‌یاد فریده لاشایی، زنده یاد بهجت صدر، پروانه اعتمادی و زنده یاد لیلی متین‌دفتری درصدر قرار دارند. هشت اثر از لاشایی با حضور در هفت دوره حراج به فروش ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان رسیدند. هشتاثر از صدر با حضور در ۶ دوره حراج به فروش یک میلیارد و ۵۸۰ میلیون تومان دست یافتند. ۶ دوره حضور با هشت اثر از پروانه اعتمادی منجر به فروش یک میلیارد و ۱۳۰ میلیون تومان شد و ۵ اثر از لیلی متین دفتری در پنج دوره فروشی معادل ۸۸۰ میلیون تومان داشت.
مشارکت ۶ درصدی دهه پنجاهی‌ها
اما حراج تهران فقط جایی برای آثار هنرمندان پیشین یا آنانی که امروز در جایگاه استاد قرار دارند، نیست. حراج تهران به جوانان هم توجه دارد.
دهه پنجاهی‌ها نسلی تاثیرگذار در حراج تهران هستند. آنها ۳ درصد فروش کل ۹ دوره حراج را به خودشان اختصاص داده‌اند. البته آثار دهه‌پنجاهی‌ها فقط در دوره‌های هنر معاصر و مدرن چکش خوردند یعنی ۶ دوره از حراج تهران، اما حضور آنان در همین ۶ دوره منجر به فروش چهار میلیارد و ۲۴۴ میلیون تومان آثار آنان از ۶ بیلیون و ۹۶۶ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان فروش کل ۶ دوره حراج هنر معاصر و مدرن شد؛ یعنی ۶ درصد از کل فروش.
از نظر تعداد هم ۹۹ اثر از ۸۴۳ اثری که در حراج تهران چکش خورده‌اند به ۴۹ هنرمند جوان دهه پنجاهی اختصاص داشت؛ هنرمندانی چون شهریار احمدی (۱۳۵۸)، افشین پیرهاشمی (۱۳۵۳)، پویا آریان پور (۱۳۵۰)، احمد مرشدلو (۱۳۵۲)، بیتا وکیلی (۱۳۵۲)، گلناز فتحی (۱۳۵۱)، محمد بزرگی (۱۳۵۷)، کامبیز شریف (متولد ۱۳۵۷) و محمود بخشی (۱۳۵۵).
پرفروش‌ترین هنرمندان دهه پنجاهی در حراج تهران
شهریار احمدی، افشین پیرهاشمی، پویا آریان پور و احمد مرشدلو به ترتیب پرفروش‌ترین هنرمندان دهه پنجاهی در حراج تهران هستند. شهریار احمدی با ۶ اثر به بالاترین رکورد فروش هنرمندان دهه پنجاهی رسیده و آثار او در ۶ دوره حراج هنر معاصر به ۶۳۵ میلیون تومان رسیده است.
دهه شصتی‌ها ثابت قدم هستند
بعد از دهه پنجاهی‌ها، این دهه شصتی‌ها هستند که ورودشان به حراج تهران قابل توجه است زیرا آثار این هنرمندان در کنار استدانی به حراج گذاشته می‌شود که متعلق به هفتاد یا هشتاد سال پیش هستند.
آنها گوشه کوچکی از فروش حراج تهران را به خود اختصاص داده‌اند، اما روند حضور دهه شصتی‌ها در تمام طول ۶ دوره حراج هنر معاصر و مدرن ثابت بوده است. دهه شصتی‌ها با ۴۵ اثر از ۲۰ هنرمند به فروش یک میلیارد و ۷۱۱ میلیون تومانی رسیدند و یک درصد از فروش کل ۹ دوره حراج تهران و دو درصد از فروش کل ۶ دوره حراج هنر معاصر و مدرن را به خودشان اختصاص دادند.
هنرمندان رکورددار دهه شصتی
علیرضا آستانه (۱۳۶۱)، محمد طباطبایی (۱۳۶۶)، حامد صدر ارحامی (۱۳۶۰)، رامین شیردل (متولد ۱۳۶۰) و فرناز ربیعی جاه (۱۳۶۰) صدرنشینان فروش در حراج تهران هستند. ۵ اثر از آستانه که در ۵ دوره از حراج معاصر و مدرن حضور داشتند به فروش ۲۱۴ میلیون تومانی رسیدند. بعد از آستانه به ترتیب محمد طباطبایی با ۳ اثر، حامد صدر ارحامی با ۳ اثر، رامین شیردل با یک اثر و فرناز ربیعی جاه با ۳ اثر و فروش‌های ۱۸۸ میلیون تومان، ۱۶۷ میلیون تومان، ۱۶۰ میلیون تومان ۱۳۴ میلیون تومان در بالاترین رتبه‌های فروش هنرمندان دهه شصتی قرار می‌گیرند.
حضور یک هنرمند دهه هفتادی رکورد زد
حتی دهه هفتادی‌ها هم گام‌هایی را برای حضور در حراج تهران برداشته‌اند. در واقع حضور دهه هفتادی‌ها با امین منتظری در دوره هشتم که در دی‌ماه ۹۶ برگزار شد، شروع شد. اثری از او که متولد سال ۷۱ است به قیمت ۱۸۵ میلیون تومان خریداری شد. فروش این اثر حسابی در رسانه‌ها مورد توجه قرار گرفت و نشان داد که حراج تهران باید کم‌کم منتظر حضور جدی‌تر و بیشتر هنرمندان دهه هفتاد باشد. حراج تهران در آستانه برگزاری دهمین دوره‌اش است که به حراج هنر معاصر اختصاص دارد.
حضور نقاشان انقلاب در حراج تهران
البته حراج تهران فقط میزبان هنرمندان زن یا هنرمندان جوان نیست و هنرمندان جریان انقلاب هم در آن حضور دارند.
نقاشان انقلابی همچون ناصر پلنگی که دیوارنگاره روی مسجد جامع خرمشهر در زمان جنگ ایران و عراق از معروف‌ترین آثار اوست که پس از پایان جنگ هم توسط خود او بازسازی و مرمت شد. از حاضران در این رویداد بوده است. آثاری از این هنرمند در دوره اول به قیمت ۱۷ میلیون تومان، دوره دوم به قیمت ۲۴ میلیون تومان، دوره سوم به قیمت ۲۶ میلیون تومان و و دوره هشتم به قیمت ۳۸ میلیون تومان به فروش رسیدند.
حبیب‌الله صادقی هم از گروه نقاشان انقلاب است. او از فارغ‌التحصیلان دانشکده هنرهای زیبای تهران و دارای کارشناسی ارشد این رشته و دکترای پژوهش هنر از دانشگاه تربیت مدرس است. صادقی علاوه بر اینکه عضو هیات علمی دانشکده هنرهای زیباست، مدیرکل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، عضو کمیته هنر شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضو شورای مجسمه‌سازی وزارت ارشاد اسلامی و دبیر سه دوره دوسالانه نقاشی جهان اسلام بوده است. اثری از صادقی در اولین دوره به قیمت هفت میلیون تومان چکش خورد، بعد در دوره دوم اثری از این هنرمند سیزده میلیون تومان به فروش رفت تا آخرین اثر او در حراج دوره هشتم به قیمت ۲۴ میلیون تومان برسد.
حسین خسروجردی هم جزو گروه نقاشان انقلاب است. او از نمایشگاه صلح در شوروی موفق به اخذ دیپلم افتخار شد و برای پوستر فیلم «دست‌فروش» از ششمین جشنواره فیلم فجر جایزه اول را دریافت کرد. خسروجردی لوح زرین و دستخط امام خمینی (ره) را از مجتمع هنر و ادبیات هفته دفاع مقدس دریافت کرده است. اثری از این هنرمند در دوره هشتم به قیمت ۲۷ میلیون تومان چکش خورد.
کاظم چلیپا نقاش سبک قهوه‌خانه که کارهایش را در تعداد بسیاری نمایشگاه گروهی و بی ینال های نقاشی در داخل و خارج از کشور به نمایش گذاشته است هم در گروه نقاشان انقلاب جای دارد که آثارش در حراج تهران مورد توجه است. آثاری از او در دوره دوم و ششم به قیمت های ۱۶ میلیون تومان و ۲۰ میلیون تومان چکش خوردند.
زنده‌یاد ابراهیم صاحب‌اختیاری عضو مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری هم از جمله هنرمندان انقلابی است که آثار او در حراج تهران عرضه می‌شود. ۲ اثر از صاحب اختیاری در حراج تهران به فروش رفته اند، اولین اثر در خرداد ماه ۹۴ و به قیمت ۱۰ میلیون تومان و دومین اثر در دی ماه ۹۵ به قیمت ۱۷ میلیون تومان معامله شدند.
فروش ۵۵ میلیون تومانی عکسی از «عملیات کربلای ۵» با هنرمندی سعید صادقی که متعلق به دوران جنگ تحمیلی عراق بود برای نخستین بار در دوره هشتم اتفاق افتاد. این اتفاق در حالی افتاد که تا پیش از این حضور یا اقبالی نسبت به آثار عکاسی صورت نگرفته بود.
دهمین حراج تهران با حضور ۱۱۴ اثر از بیش از ۱۰۰ هنرمند جمعه ۲۱ دی ماه ساعت ۱۸ در هتل پارسیان آزادی برگزار می‌شود و اجرای آن را همچون چند دوره اخیر حسین پاکدل برعهده دارد.
