پروژه‌های پژوهشی می‌توانند تحولی بنیادین در تئاتر ما ایجاد کنند
یدالله وفاداری، استاد دانشگاه و پژوهشگر تئاتر، معتقد است: اگر پروژه‌های پژوهشی هنر تئاتر، بنیادی و اساسی کار خود را آغاز کنند، می‌توانند تحولی در دنیای تئاتر کشور به وجود بیاورند.
دکتر یدالله وفاداری، استاد دانشگاه و پژوهشگر تئاتر، در گفت‌وگو با پایگاه خبری حوزه هنری گفت: کار پژوهشی در عرصه هنر آنچنان که باید رونق ندارد. چرا که متولی مناسبی ندارد که به آن بپردازد. کار پژوهشی آن هم در زمینه تئاتر انقلاب و دفاع مقدس نیازمند حمایت سازمان‌های مربوطه همانند حوزه هنری و وزارت فرهنگ و ارشاد است. حمایت به معنای راهاندازی تشکیلاتی متخصص و متعهد برای پیگیری این اهم است. این تشکیلات هم باید دارای یک اتاق فکر باشد تا ابتدا بررسی کند که چه بخشی از هنر تئاتر نیاز و ضرورت پژوهش دارد. سپس با تشکیل یک گروه پژوهشی برای رسیدگی به این نیازها و ضرورت‌‌های پژوهشی آن‌ها را تحلیل و پایش کند تا نتایج لازم به دست آمده و برای عموم علاقه‌مندان به هنر تئاتر به‌ویژه دانشگاهیان ارائه شود.
وی افزود: پژوهش‌های لازم به انجام کار تحقیقاتی، مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی احتیاج دارد. این پژوهش‌ها نیازمند زمان است. گاهی ممکن است یک پژوهش بنا به دامنه و اهداف کاری آن نیازمند چند سال زمان باشد. در این مدت پژوهشگر و یا گروه پژوهشی به حمایت‌های مالی، فکری و امکاناتی نیازمند هستند. اما متاسفانه این فراهم ساختن این تسهیلات از سوی سازمان‌های مربوطه حداقل در زمینه تئاتر صورت نمی‌گیرد. در بسیاری از مواردی هم که این اقدام توسط سازمان‌های فرهنگی هنری شکل می‌گیرد؛ بدون توجه به نوع پژوهش، پژوهشگر را تحت فشار زمانی قرار می‌دهند و وی را ملزم به ارائه نتیجه نهایی در محدوده زمانی کمی می‌کنند. این در حالی است که در کار پژوهشی صبر و حوصله کافی از جانب سازمان‌های ذی‌ربط را می‌طلبد.
وفاداری که پژوهش‌هایی در حوزه تئاتر کودک و نوجوان نیز داشته است، گفت: بیشتر مدیران و مسئولان فرهنگی هنری دید طولانی مدت به پژوهش در هنر تئاتر ندارند. چرا که خودشان نیز ثبات کافی ندارند تا بتوانند تصمیم درست با پایه‌ریزی قوی بگیرند. هیچ تضمینی برای ماندگاری یک نیروی مدیریتی در سازمان‌های فرهنگی هنری ما نیست که پشتوانه کارهای سازندگی و اصولی در هنر تئاتر باشد. به همین دلیل هیچ مدیری کاری که در طولانی‌مدت نتیجه خواهد داد را آغاز نمی‌کند. از سوی دیگر، همین امر موجب می‌شود تا اگر هم فعالیتی درست و اساسی با نتیجه‌گیری در طولانی مدت صورت گیرد، معمولا پس از تعویض مدیر آن بخش، متوقف می‌شود. چرا که اساسنامه‌ای برای آن کار آن‌گونه که هر شخصی پس از مدیر وقت روی کار آمد موظف به ادامه کار باشد، وجود ندارد. تمامی این مشکلات در حوزه پژوهش به دلیل نبود دیدگاه اساسی و سازنده به این مقوله است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: اگر پروژه‌های پژوهشی هنر تئاتر، بنیادی و اساسی کار خود را آغاز کنند، می‌توانند تحولی در دنیای تئاتر کشور ایجاد کنند. هر مدیری که در سازمان یا ارگانی می‌آید باید پروژه‌های آغاز شده خود و مدیران قبل از خود را همانند فرزندانش بداند. چرا که در این صورت پس از رسیدن به پست مدیریتی یک سازمان فرهنگی هنری آن پروژه‌ها را نیمه‌کاره رها نخواهد کرد. اگر اوضاع مدیریتی کشور ما به این سمت بیشتر حرکت کند آینده درخشانی در تمامی عرصه‌ها خواهیم داشت.
وی با تاکید بر اهمیت و نقش مدیران متعد در تئاتر کشور به‌ویژه در زمینه پژوهش تئاتر گفت: رشد پژوهش هنر تئاتر در کشور به مدیران متعهد نیاز دارد. مدیر متعد به شخص با تقوایی گفته می‌شود که اگر توان انجام کاری را نداشته باشد اصلا آن کار و مدیریت را قبول نخواهد کرد. اما اگر هم قبول کند با تمام توان به آن کار می‌پردازد و جامعه روز به روز آثار فعالیت مثبت وی را شاهد است. چنین مدیری می‌تواند درخواست پذیرش کارهای سخت را به سازمان‌های مربوطه بدهد. همانند حضرت یوسف(ع) که هنگام آغاز قحطی در مصر به فرمانروایان مصری درخواست پذیرش مدیریت گندم را داد. مدیران کشور ما باید بدانند که لازم است از داستان‌های قرآنی درس بگیریم و برای خدمت به خلق از آن‌ها بهره ببریم.
وفاداری افزود: برای پژوهش در تئاتر کشور باید از همان ابتدا، نقاط حیاتی آن‌را کشف کنیم و به آن‌ها بپردازیم. نقاط حیاتی یعنی نیازسنجی درست تئاتر کشور در اتاق فکری مناسب تا تصمیمات مهم برای این هنر ارزشمند اتخاذ شود. پس از کشف این نقاط حیاطی تئاتر کشور با اولویت‌بندی به پژوهش در مورد آن‌ها بپردازیم و نتایج پژوهش‌های انجام شده را برای برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌های درست به حوزه‌های مدیریت تئاتر کشور ارائه کنیم. به عنوان مثال، در زمینه نمایشنامه‌نویسی تئاتر دفاع مقدس با سیر نزولی تولید مواجه هستیم. حال به بررسی مشکلات و دلایل این روند نزولی باید بپردازیم. با طرح این سوال‌ها که چرا نویسندگان این عرصه نمایشنامه‌نویسی رشد که نداشته‌اند هیچ، افول هم داشته است؟ یا اینکه چرا نویسندگان قبلی نمایشنامه‌های دفاع مقدس دیگر دل به نگاشتن چنین نمایشنامه‌هایی نمی‌دهند؟ همچنین چرا نمایشنامه‌های این حوزه از حالت دفاع مقدس کم کم خارج و به نمایشنامه‌ای جنگ تبدیل و در نهایت به شکل نمایشنامه‌های ضد جنگ ارائه می‌شود؟ و هزاران سوالی که می‌تواند در راستای کشف حقیقیت برای رفع مشکلات و حرکت به سوی وضعی بهتر مطرح شود.
وی در پایان گفت: تقریبا هیچ‌کدام از جشنواره‌های تئاتر کشور با دیدگاه پژوهشی برگزار نمی‌شود. چرا که مدیریت جشنواره‌ها نیز به درستی انجام نمی‌شود. معمولا دبیر هر جشنواره تئاتر کشور دو ماه قبل از برگزاری مرحله نهایی جشنواره انتخاب و معرفی خواهد شد. به این ترتیب دبیر جشنواره که تصمیم‌گیرنده و موثرترین فرد هر جشنوارهای است اصلا فرصت فکر کردن به چنین موضوعاتی را پیدا نمی‌کند. حتی اگر هم خواستار برگزاری جشنواره با دیدگاه پژوهشی باشد آنچنان درگیر راهاندازی ساختار اصلی جشنواره می‌شود که مقوله مهمی به نام پژوهش اصلا مطرح نمی‌شود. پس اگر بخواهیم جشنوارهای تئاتر ایران رویکردی پژوهشی داشته باشند ابتدا باید به درستی آن را مدیریت کنیم. یعنی بلافاصله پس از اختتامیه دوره‌ای از یک جشنواره تئاتر دبیر سال آینده آن را معرفی کنیم. سپس با عبور از این مرحله، دبیر جشنواره موظف است تا برنامه‌های جشنواره آینده را به سمع و نظر هنرمندان داوطلب شرکت در جشنواره برساند. یکی از این برنامه‌ها مسئله پژوهش است. باید موضوع مورد نظر را که در همان اتاق فکر مذکور انتخاب می‌شود، برای کار پژوهشی اراده کند تا هنرمندان پژوهشگر در این عرصه کار خود را از همان لحظه آغاز کنند. به این ترتیب پژوهش‌های با کیفیتی را به جامعه تئاتری ارائه و با این کار به رشد تئاتر کشور کمک خواهند کرد.