تئاتر بچه‌های مسجد به اعتقاد قلبی نیاز دارد و نه دستورالعمل و بخشنامه

هدف مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری در توسعه‌ی تئاتر مردمی بچه‌های مسجد، همانا گسترش تفکر مسجدی با بهره‌مندی از هنرهای نمایشی است.

به گزارش صحنه، کوروش زارعی؛ مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری؛ در نشست هم‌اندیشی و تبیین سیاست‌ها و فعالیت‌های تئاتر بچه‌های مسجد در جمع مسئولان واحدهای هنرهای نمایشی مراکز استانی حوز هنری گفت: هیچ‌وقت به عنوان و دفاتر "بچه‌های مسجد" نگاه ویترینی و جشنواره‌ای نداشته و نخواهیم داشت. توقع ما از دفاتر "بچه‌های مسجد" که در بیست استان افتتاح شده، ایجاد جریانی مستمر و تاثیرگذار در جهت اهدافی است که پیش‌بینی شده و قرار است در این نشست با هم‌اندیشی و هم‌فکری یکدیگر، تبیین شود.

وی افزود: متاسفانه در بخش بزرگی از تئاتر، آموزش و به روزرسانی دانش‌های فردی، جدی گرفته نمی‌شود. معتقدم همه‌ی ما تا وقتی زنده‌ایم و کار می‌کنیم باید این دانش‌افزایی را به طور جدی دنبال کنیم. آموزش، یکی از نیازهایی است که باید در تئاتر بچه‌های مسجد جدی دنبال شود.

زارعی گفت: تئاتر حوزه هنری نیاز به جذب نیروهای جوان، خلاق و مستعد دارد که می‌توان این نیرو را از بدنه‌ی بچه‌های مسجد جذب و تربیت کرد. این مسیری است که می‌تواند به تقویت بنیه‌ی تئاتر حوزه هنری بی‌انجامد.

در ادامه‌ی این نشست، حسین فدایی‌حسین، از هنرمندان شناخته شده‌ی حوزه هنری و از بنیان‌گذاران تئاتر بچه‌های مسجد، گفت: وقتی قرار بود سالیان قبل، برای اولین بار دفتر بچه‌های مسجد پا بگیرد، با عنوان این دفتر مشکل داشتیم چرا که مسجد را محل مناسبی برای اجرای تئاتر نمی‌دانستیم. لذا تصمیم گرفته شد به جای این‌که تئاتر را به مساجد ببریم، تفکر مسجدی را در تئاتر پیاده کنیم که نتیجه‌ی آن هم منجر به شکل‌گیری تئاتر دینی تحت عنوان تئاتر بچه‌های مسجد شد. تئاتری که ساختار تئاتر متداول را دارا بود اما محتوای دینی و مذهبی داشت.

وی در ادامه، خاطرنشان کرد: بعد از چند سال از راه‌اندازی جریان تئاتر بچه‌های مسجد، جشنواره‌ی تئاتر سوره راه‌اندازی شد که روند تئاتر مذهبی را دنبال می‌کرد و از این رو دفتر تئاتر بچه‌های مسجد تعطیل شد و همان جریان در قالب تئاتر سوره دنبال شد.

این پژوهشگر تئاتر با اشاره به احیا‌ء دوباره‌ی دفاتر تئاتر بچه‌های مسجد یادآور شد: اکنون هم که قرار است جریان تئاتر مسجد، احیا و دنبال شود، همچنان معتقدم مسجد جای مناسبی برای برپایی تئاتر متداول نیست. نمی‌توان تئاتر صحنه‌ای را در مسجد اجرا کرد؛ همان‌طور که نمی‌توان تئاتر صحنه‌ای را به اسم تئاتر خیابانی در خیابان اجرا کرد. این اشتباهی است که گاهی برخی از هنرمندان تئاتر خیابانی مرتکب می‌شوند و چون سالن و تماشاخانه برای اجرای نمایش خود ندارد، تئاتر خود را در خیابان اجرا می‌کنند. از تکرار این خطا در تئاتر بچه‌های مسجد باید پرهیز کرد.

این مدرس تئاتر تاکید کرد: معتقدم اگر قرار باشد تئاتر متداول حتی با عنوان تئاتر مذهبی در مساجد اجرا شود، اشتباه کرده‌ایم و اگر هم قرار است بچه‌های مسجدی را به تئاتر حرفه‌ای وارد کنیم باز هم اشتباه کرده‌ایم. به شخصه تئاتر بچه‌های مسجد را نوعی تئاتر کاربردی می‌دانم که باید در چهارچوب مشخصه‌های مسجد، تعریف و تبیین شود. کسانی که به مسجد می‌روند به قصد عبادت می‌روند و سوال این است که تئاتر چقدر می‌تواند در کنار این عبادت قرار گیرد؟

فدایی حسین گفت: تئاتر کاربردی در بسیاری از کشورهای جهان به صورت موثر گسترش پیدا کرده و کارکردهای مختلفی پیدا کرده است. باید ببینیم ما چگونه می‌توانیم از این گونه‌‌ی نمایشی با تعارف و تعیین اهداف خودمان، بهره‌ ببریم. به نظرم در قدم اول باید نگاه مخاطبان خود را به تئاتر تغییر دهیم. باید به مخاطبان مسجدی بگوییم این گونه‌ی نمایش با تئاتر متداول متفاوت است. باید بگوییم این تئاتری است که متعلق به مسجدی‌ها با دغدغه‌های مسجدی‌ها و از جنس مسجدی‌هاست. تئاتری که تکرار مکررات نیست و متناسب با فضای مساجد طراحی شده است؛ تئاتری که برگرفته از نیرو و انرژی مسجدی‌ها و برای مسجدی‌ها است. از این رو مسئولان محترم باید توجه داشته باشند که چیزی فراتر از این، توقع نیست.

همچنین در ادامه‌ی این نشست، رضا آزاد؛ مدرس تئاتر و از مؤسسان تئاتر بچه‌های مسجد؛ نیز با طرح این پرسش که چرا باید در مسجد تئاتر کار کنیم گفت: معتقدم هنرمندان حوزه هنری می‌توانند نگاه به تئاتر را عوض کنند که این عملکرد در نهایت به بدنه‌ی تئاتر کشور کمک خواهد کرد. بسیاری از تماشاگران تئاتر امروز از نمایش‌های مذهبی به جرگه‌ی تماشاگران تئاتر پیوسته‌اند.

وی اظهار داشت: نیاز است آنچه از تئاتر بچه‌های مسجد انتظار داریم را به صورت نظریه و تئوری پیاده‌سازی کنیم که البته راه کوتاه و سهل‌الوصولی نیست. اگر نظریه‌پردازانی مثل ریچارد شکنر یا حتی برتولت برشت، تئوری‌های اجرایی و خاص خود را مطرح کرده‌اند به راحتی این کار را انجام ندادند اما توانسته‌اند تفکرات خود را تئوریزه کرده و انتشار دهند. این همان کاری است که تئاتر بچه‌های مسجد به آن نیاز دارد تا به عنوان گونه‌ای از تئاتر، طرح شود.

رضا آزاد گفت: در تئاتر بچه‌های مسجد نیاز است دید مدیران و متولیان تئاتر عوض شود از سوی دیگر فرهنگ استفاده‌ از مکان مسجد هم ارتقاء یابد. حضرت آقا (مقام معظم انقلاب) تاکید کرده‌اند که درب مسجد نباید بسته باشد و این همان ظرفیتی است که بچه‌های مسجد می‌تواند از آن استفاده کند. تئاتر بچه‌های مسجد نیاز به نیروهای خلاقی دارد که با اعتقاد و انگیزه‌های درونی در این مسیر گام بردارند و آثاری تولید کنند که وقتی در مسجد اجرا می‌شود مخاطب احساس کند که به خدا نزدیک‌تر شده است. این شعار نیست و در عمل هم می‌تواند به آن دست یافت.

در ادامه‌ی نشست، مهدی حبیبی، معاون فرهنگی هنری امور استان‌ها و مجلس نیز طی سخنانی تاکید کرد: کار تئاتر بچه‌های مسجد با بخشنامه و دستورالعمل پیش نخواهد رفت و نیاز به اعتقاد قلبی و درونی دارد. بچه‌های مسجد نیازی به گزارش کارهای بی‌اثر نخواهد داشت. این‌گونه نیست که فکر کنیم که مثلا چند کلاس آموزشی برگزار کرده‌ایم و گزارش آن را منعکس کنیم می‌توانیم در جریان تئاتر بچه‌های مسجد موثر باشیم.

وی اظهار داشت: اگر می‌خواهیم موفق باشیم در ابتدا باید نقشه‌ی راه را شناسایی و ترسیم کنیم. اول ببینیم کدام مساجد، مستعد این فعالیت‌ها هستند. کار کردن با مساجدی که دارای کانون‌های فرهنگی ثبت شده هستند به مراتب راحت‌تر خواهد بود و البته در هر استان، فرهنگ بومی مساجد، متفاوت با دیگر استان‌هاست و به تبع آن موانع نیز متفاوت خواهد بود. لذا لازم است ابتدا با مساجدی وارد همکاری شویم که زمینه‌ی کار و همراهی را داشته باشند.

این مدیر فرهنگی ادامه داد: معتقدم تئاتر بچه‌های مسجد را نباید خیلی پیچیده کرد. تئاتر می‌تواند به شکل ساده و کاربردی مفاهیمی که به سختی می‌توان با وعظ و سخنرانی، مطرح کرد را انتقال دهد. نمونه‌های آن را در مساجد شهرهای کوچک دیده‌ام و تاثیرش را به وضوح مشاهده کرده‌ام. از این روست که معتقدم نباید خیلی پیچیده به این موضوع تئاتر مسجدی نگاه کرد.

حبیبی گفت: نکته‌ی بسیار مهم این است که باید اعتقاد درونی به این کار داشت. مسئولان واحدهای نمایش مراکز استانی که فکر می‌کنند موانعی پیش روی دارند که نمی‌توان به اهداف مورد نظر مرکز، دست پیدا کنند و اعتقاد چندانی به تاثیرات و عملکرد تئاتر بچه‌های مسجد در استان خود ندارند شفاف و راحت موارد را مطرح کنند. تاکید می‌کنم با دستورالعمل و بخش‌نامه نمی‌توان به اهداف تئاتر بچه‌های مسجد دست ‌یافت و نیاز است تا با اعتقاد قلبی در این مسیر گام نهاد.

گفتنی است نشست هم‌اندیشی و تبیین سیاست‌ها و فعالیت‌های تئاتر بچه‌های مسجد با حضور کوروش زارعی، مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری؛ مهدی حبیبی، معاون فرهنگی هنری امور استان‌ها و مجلس؛ توحید معصومی، مسئول امور استان‌های مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری؛ محراب محمدزاده، مسئول دفتر تئاتر بچه‌های مسجد؛ حسین فدایی حسین، رضا آزاد، دکتر سعید اسدی و مسئولان واحدهای هنرهای نمایشی مراکز استانی امروز یکشنبه 7 آبان‌ماه در سالن سلمان هراتی برگزار شد. این نشست تا عصر امروز ادامه خواهد داشت.