انواع کمدی‌های تلویزیونی

تاریخچه‌ حضور انواع مختلف شوخ‌طبعی در تلویزیون، به اولین روزهایی بر می‌گردد که رادیوتلویزیون به راه افتاد. ما به شیوه‌ای که در زبان انگلیسی مرسوم است، نام این جنس برنامه‌ها را کمدی(Comedy) می‌گذاریم. در اولین برنامه‌های تلویزیون بی‌بی‌سی در دهه‌ی 1930 میلادی، برنامه‌هایی وجود داشت که خوانندگان، کمدین‌ها و افراد مشهور به عنوان مهمان در آن‌ها حاضر می‌شدند. به شکل مشابه در اولین برنامه‌های تلویزیونی آمریکا هم نمایش‌های متنوع (Variety Show) وجود داشت. میلتون برل در این سال‌ها تئاتر ستاره‌ تگزاکو (Texaco Star Theater) را اجرا می‌کرد. این برنامه، یک نمایش کمدی متنوع (comedy-variety show) آمریکایی بود که ر آن حرکت‌های کمدی با موسیقی و رقص تلفیق شده بود.(تصویر 1و2)

کمدی‌های تلویزیونی طیف وسیعی را شامل می‌شوند و بسیاری از برنامه‌ها را می‌توان زیر این عنوان طبقه‌بندی کرد. شاید بتوان گفت که در مقایسه با سایر ژانرها، انتقال کمدی به صفحه‌ کوچک تلویزیون بسیار موفقیت‌آمیزتر بوده است. کمدی‌های تلویزیونی فراوانی نیز تاکنون به صورت کارتون تهیه و پخش شده است. مانند: سیمپسون‌ها (The Simpsons)، پارک جنوبی (South Park)، مرد خانواده (Family Guy) و ...

1- کمدی موقعیت (Situation Comedy= Sitcom) (تصویر3)

این گونه، معمول‌ترین و موفق‌ترین نوع از کمدی‌های تلویزیونی است. همان‌طور که از اسم مشخص است، این کمدی بر اساس قرارگیری شخصیت‌های اصلی، در موقعیت‌های خنده‌دار و مضحک پدید می‌آید. اولین کمدی موقعیت، «ترقی پین رایت» (Pinwright’s Progress) نام داشت. که در 10 اپیزود ساخته شد و در سال‌های 1946 تا 1947 از بی‌بی‌سی 1، پخش می‌شد. (تصویر4)

بعد از اوایل دهه‌ 1950، با «من لوسی را دوست دارم» (I Love Lucy) در آمریکا، و «نیم ساعتِ هانکوک» (Hancock's Half Hour) در انگلستان، کمدی موقعیت طرفداران فراوان خود را کسب کرد و همواره در قلب مخاطبان جایگاه ویژه‌ای داشت و شخصیت‌های آن به شخصیت‌های آشنای مردم تبدیل می‌شدند. این کمدی اغلب در مقابل تماشاچیان زنده اجرا می‌شود یا گاهی اوقات با اضافه شدن صدای خنده، حضور تماشاچیان بر روی آن شبیه‌سازی می‌شود. از دیگر ویژگی‌های کمدی موقعیت این است که عموماً با چند دوربین ضبط می‌شود و در حدود نیم‌ساعت طول می‌کشد. کمدی‌های موقعیت به ندرت تصاویر واقعی‌ای از زندگی نشان می‌دهند. بلکه معمولاً از طریق شوخی‌ها و ساده‌انگاری‌هایی شکل می‌گیرند که در روابط بین شخصیت‌های در حال تغییر، ایجاد شده است. بعد از پخش «من لوسی را دوست دارم»، هرگز تلویزیون بدون کمدی موقعیت نبوده است. همیشه این برنامه‌ها بسیار پرطرفدار و تأثیرگذار بوده‌اند. حتی در اوایل دهه‌ی 2000 میلادی، بالاترین حقوق شبکه‌ ان‌بی‌سی (NBC) به عوامل کمدی موقعیتِ «دوستان» (Friends) پرداخت می‌شد.

2- درام کمدی (Comedy-drama)

به این نوع، گاهی دِرامِدی (Dramedy) نیز می‌گویند. این گونه از مخلوط موقعیت‌های خنده‌دار و کمدی با درام‌های جدی پدید می‌آید. این برنامه‌ها در مقایسه با کمدی‌های موقعیت، لحن بسیار واقعی‌تری دارند. معمولاً با یک دوربین ضبط می‌شوند و در حدود 1 ساعت به طول می‌انجامند. ضمناً خبری از صدای خنده هم بر روی آن‌ها نیست. درامدی‌های فراوانی ساخته شده‌اند که آن‌ها را می‌توان به زیرژانرهایی نیز تقسیم کرد که شامل نمونه‌های زیر است:

درامدی‌های پزشکی، مانند «ق.ا.ط.ی» (M*A*S*H) و «آناتومیِ گری» (Grey’s Anatomy)

درامدی‌های حقوقی مانند «مک‌بیلِ متحد» (Ally McBeal).

 و درامدی موزیکال مانند «شادی» (Glee).

3- کمدی آیتمی (Sketch Comedy)

تفاوت این نوع کمدی، با کمدی موقعیت در این است که به صورت اساسی قرار نیست شخصیت‌های ثابتی نمایش داده شوند. البته ممکن است گاهی شخصیت‌ها و داستان‌های مشابهی وجود داشته باشد، اما هرگز به اندازه‌ کمدی موقعیت نیست. در این ژانر، معمولاً رویدادهای جاری دست‌مایه‌ طنز قرار می‌گیرند و شوخی‌ها در تغییرات شخصیت‌ها شکل می‌گیرند.

پیشگام کمدی‌های آیتمی را می‌توان «سید سزار» دانست. او در سال 1950، «نمایش نمایش‌های تو» (Your Show of Shows) را عرضه کرد و قراردادهای تازه‌ای را در این ژانر ایجاد کرد. قوت بعدی این کمدی‌ها مربوط به اواسط 1970 است که «شنبه شب زنده» (Saturday Night Live)، پخش شد. این برنامه بسیار متنوع بود، اما به سرعت شبیه به کمدی‌های آیتمی شد.

در انگستان، دو نمونه‌ موفق از کمدی‌های آیتمی، «سیرک پرواز مونتی پایتون» (Monty Python’s Flying Circus) و بریتانیای صغیر (Little Britain).

هر برنامه‌‌ آیتمی شامل، تعدادی آیتم کوتاه است. واژه‌ «آیتم» که در زبان فارسی برای این گونه رایج شده است، در زبان انگلیسی به معنای «بخش» است و به صورت خاص برای کمدی‌های کوتاه، رایج نیست. در زبان انگلیسی از واژه‌ی Sketch استفاده می‌شود که به لحاظ لغوی به معنای طرح اولیه است. ما در این نوشته به دلیل رواج داشتن لفظ کمدی آیتمی، در زبان فارسی، همین نام را به کار برده‌ایم.

مدت زمان هر آیتم معمولاً بین 1 تا 10 دقیقه است. چنین برنامه‌هایی توسط گروهی از بازیگران و کمدین‌ها، چه بر روی صحنه‌ نمایش، چه در هر وضعیت سمعی و یا بصری، اجرا می‌شود. این نمایش‌ها در رادیو یا تلویزیون پخش می‌شوند. اغلب کارهای آیتمی اولین بار به صورت بداهه توسط بازیگران شکل می‌گیرد و سپس در ویرایش‌هایی بهبود می‌یابند. هرچند این مسئله لزوماً در تمام کمدی‌های آیتمی رایج نیست.

آیتم‌های تک‌نفره معمولاً در صحنه‌های کوتاهی اجرا می‌شوند و در نمایش‌های روزانه یا متنوع، سرگرمی‌های بزرگ‌سالان، گفتگونمایش‌ها یا برنامه‌های تلویزیونی مخصوص کودکان (مانند خیابان کنجد: Sesame Street) پخش می‌شوند. نمونه‌ چنین کارهایی را می‌توان «مرد در خیابان» (Man on the Street) یا برنامه‌هایی که استیو آلن (Steve Allen) در کمدی تلویزیونی نمایش امشب اجرا می‌کند، دانست. تفاوت کمدی‌های آیتمی با کمدی‌های سریع (Skit)، در این است که کمدی‌های سریع صرفاً تصویری شده‌ یک جوک هستند، در حالی که آیتم‌های کمدی، کشف شرایط خنده‌دار از یک مفهوم، کاراکتر یا موقعیت است.

4- کمدی ایستاده (Stand-up Comedy)

کمدی ایستاده، تاکنون به خوبی در شبکه‌های تلویزیونی نمایش داده شده است و فراگیر شده است. کمدین‌های ایستاده، برای مدت طولانی جزء اصلی گفتگونمایش‌ها (Talk Shows) و برنامه‌های متنوع شبانه بوده‌اند. گفتگونمایش‌های متنوعی مانند «نمایش امشب» (The Tonight Show)، معمولاً با تک‌گویی‌های کمدی، توسط میزبان، در ابتدای برنامه آغاز می‌شوند.

«نمایش امشب» (The Tonight Show)

«نمایش امشب» که از سال 1945 تاکنون از شبکه‌ی ان‌بی‌سی پخش می‌شود، و طولانی‌ترین برنامه‌ی منظم در حال پخش در آمریکا است. برنامه‌ی ایرلندی «نمایش آخروقت» (The Late Late Show) هم، از سال 1962 به صورت مداوم بر اساس «نمایش امشب» پخش می‌شود. «نمایش امشب» در تاریخ پخشش دچار تغییرات و تحولات فراوانی شده است. در آخرین نمونه‌ پخش شده‌ این برنامه، شکل کلی به این صورت بوده است:

برنامه از شش قسمت ثابت تشکیل شده است:

ابتدا بعد از آنکه آنونس پخش شد، مجری شروع به صحبت می‌کند و برای ده دقیقه، تک‌گویی‌های خنده دار می‌کند و به وقایع جاری به صورت تک‌خطی اشاره می‌کند. ضمناً یک آیتم کمدی کوتاه، گاهی با این بخش ترکیب می‌شود. بعد از صحبت‌های مجری، بخش دوم پخش می‌شود که یک آیتم کمدی کامل است. (معمولاً مستند کوتاهی که «خبرنگار نمایش امشب» تهیه کرده است). در ادامه، میهمان برنامه دیده می‌شود و مصاحبه‌ای در دو بخش با او انجام می‌شود. سپس، بخش پنجم که مصاحبه با میهمان دوم است، پخش می‌شود.

بخش ششم هم معمولاًیک اجرای موسیقی است. البته گاهی به جای آن یک کمدی ایستاده اجرا می‌شود.

اعتبار این برنامه در شبکه‌ی ان‌بی‌سی تا حدی است که حتی اوباما به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا میهمان این برنامه شده است.

کمدی‌های ایستاده‌ی تلویزیونی در بریتانیا، با برنامه‌ «کمدین‌ها» (The Comdians) در شبکه‌ی آی‌تی‌وی (ITV) به اوج محبوبیت رسیدند. این سبک از کمدی، در اوایل دهه‌ی 1980 با روی کار آمدن نسل جدیدی از کمدی‌های ایستاده به کلی کنار گذاشته شد. و شوخی‌های جنسی و نژادپرستانه‌ آن دست‌خوش تغییر فراوان شد. به این ترتیب «کمدی جایگزین» (Alternative Comedy) شکل گرفت. کمدی‌های ایستاده در آمریکا، به واسطه‌ بسیاری از تلویزیون‌های کابلی در اواسط دهه‌ی 1980 فراگیر شدند. به عنوان مثال نمایش‌های «دیوار آجری» (Brick Wall) که به دلیل استفاده از نمای دیوار آجری در پس‌زمینه به چنین نامی معروف بود. این نمونه‌ها عموماً سطح پایینی داشتند. کمدین‌های ایستاده، بعدها شانس‌های بسیار بیشتری برای دیده شدن در قاب جادو را داشتند که معمولاً به عنوان بخشی از یک برنامه‌ مفصل بزرگ‌تر بود.

«کمدی جایگزین» (Alternative Comedy)

این عنوان مربوط به سبکی از کمدی است که در دهه‌ی 1980 ارائه شد. معمولاً در مناطق مختلف تعاریف مختلفی از این نوع کمدی می‌توان یافت. در انگلستان، کمدی جایگزین، برای توصیف نوعی از کمدی استفاده می‌شود که جایگزین کمدی‌های نژادی و جنسی شد. طبیعتِ کمدی جایگزین، کنار گذاشتن ساختارهای استاندارد قدیمی جوک‌گویی بود.

5- کمدی بداهه (Improvisational Comedy)

این نوع کار، اخیراً به خاطر مخاطبان تلویزیون، در هر دوی سوی اقیانوس اطلس، باب شده است. مخصوصاً با نسخه‌های انگلیسی و آمریکاییِ برنامه‌ «این خط کیه؟» (Whose Line is it Anyway?)

6- نمایش‌های مسابقه‌ای کمدی (Gameshow Comedy)

برنامه‌های کمدی متنوعی در انگلیس پخش می‌شود که سبک آن‌ها نمایش‌ مسابقه‌ای است، و در آن‌ها شرکت‌کننده برای پیروزی در یک بخش، باید یک کمدی ایستاده اجرا کند. به عنوان مثال برنامه‌های «اخبارو بهت گفتم؟» (Have I Got News For you)، «تمسخر هفته» (Mock the Week) و «به وزوز خروس فکر نکن» (Never Mind the Buzzcock).

این مسابقه‌ها را می‌توان بخشی از واقع‌نمایش‌های تلویزیونی (Reality Shows) نیز دانست. که گستره‌ وسیعی از برنامه‌های تلویزیونی‌ای دانست که به صورت مستند موقعیت‌ها و رخ‌دادهای واقعی را نمایش می‌دهند.

7- انیمیشن (Animated Cartoon)

انیمیشن‌ها برای مدت طولانی، یکی از منابع کمدی‌های تلویزیون بوده اند. اولین برنامه‌های تلویزیونی کودکان، معمولاً بازسازی انیمیشن‌های سینمایی بوده است. بعدها انیمیشن‌های کم‌هزینه‌ای که مخصوص تلویزیون تولید می‌شدند، پا به برنامه‌های صبح شنبه در آمریکا گذاشتند. انیمیشن‌هایی نظیر سیمپسون‌ها (Simpsons) و مرد خانواده (Family Guy)، مخلوط موفقی از نکات مثبت کارتون‌های قدیمی و کمدی‌های موقعیت بودند.

علاوه بر گونه‌های مختلفی که ذکر شد، کمدی معمولاً در شکل‌های هوش‌مندانه‌ فراون دیگری نیز در تلویزیون دیده می‌شود. کمدی همواره بخش ضروری هر درامی بوده است. به همین دلیل تلاش برای مخلوط کردن کمدی و درام در شکل‌های متنوع و مختلف کماکمان ادامه دارد.