بررسی طنزپردازی و فرزانگی «شمس»

چهل‌ و ششمین نشست از «مجموعه درس‌گفتارهایی درباره‌ شمس تبریزی»، روز چهارشنبه، دهم دی‌ماه ساعت ۱۱ صبح با سخنرانی لیلا آقایانی‌چاووشی و مجتبی اعتمادی‌نیا به صورت مجازی پخش خواهد شد. علاقه‌مندان می‌توانند این درس‌گفتار را از فضای مجازی مرکز فرهنگی شهرکتاب پیگیری کنند.

طنز که نوعی بیان هنرمندانه و اثرگذار است، در مقالات شمس به شیوه‌هایی گوناگون به کار گرفته شده است؛ گاه در سطح زبان و به شکل واژگانی و گاه به شیوه‌هایی مفهومی‌تر و هنری‌تر مانند طنز روایی. حالت‌های گوناگون طنزپردازی، سخن شمس را از سویی گزنده و تند و از دیگر سو، شیرین و اثرگذار و به تعبیر خود او «بامزه» کرده است. لیلا آقایانی‌چاووشی در این درس‌گفتار، شکل‌های گوناگون طنز در مقالات شمس همراه با شواهد و نمونه‌هایی از متن کتاب را معرفی می‌کند.

اینکه ما آدمیان هر روزه‌، پیوسته در حال جدی گرفتن جهان «نمود»ها هستیم و از «بودِ» جهان به کل غافلیم، می‌تواند برای یک فرزانه که به ناپایداری و فریبندگی «نمود»ها و اصالت و واقعیت «بودِ» جهان آگاهی یافته، دستمایه طنز و شوخی قرار گیرد. از این منظر، زندگی عموم انسان‌ها در این جهان و نوع مواجهه‌ آنها با پدیده‌ها و رویدادهای پیرامون خود برای یک فرزانه، ماهیتی مضحک و غیرجدی دارد. فرزانه حتی گاهی نمود و کنش‌های خودش را نیز به اعتبار ناپایداری و فریبندگی آن‌ها، دستمایه‌ طنز و ریشخند قرار می‌دهد. مجتبی اعتمادی‌نیا در این درس‌گفتار، ریشه‌های این قسم فرزانگی طربناک در میراث عرفانی شمس را محل بحث و تامل قرار می‌دهد.