دانشنامه استان همدان؛ یادگار ماندگار
زمانی که تدوین دانشنامه استان همدان توسط حوزه هنری استان آغاز شد کمتر کسی فکر می‌کرد به جایی که الان رسیده، برسد. بیشتر صاحب نظران فکر می کردند این کار به زودی تغییر مسیر خواهد داد و ممکن است در آینده ای نه چندان دور صرفاً به سمت کارهای مناسبتی پیش برود و کار پژوهشی در آن مغفول خواهد ماند، اما خوشبختانه این اتفاق نیفتاد و آثار شخصیت های برجسته در آن به انتشار رسید و این مسیر ادامه دارد. حالا تدوین دانش نامه استان همدان در میانه راه قرار گرفته و هم به لحاظ شکلی و هم به لحاظ محتوا به بخش زیادی از انتظارات مخاطبان پاسخ داده است.
توجه به محتوا
رئیس حوزه هنری استان همدان در پاسخ به این سوال که آیا این روند ادامه خواهد داشت یا هنوز باید نگران باشیم که تدوین دانشنامه استان سمت و سوی دیگری به خود بگیرد، توضیح می دهد: چه در تدوین دانش نامه استان و چه در هر کار دیگری که حوزه هنری استان انجام داده به عمق و گستره کار توجه ویژه ای شده است که بخشی از آن به ساختار این نهاد بر می‌گردد و من و دوستانم این ساختار را پسندیده ایم چون چابک است، کارهای عمیق انجام می دهد، دچار روزمرگی نمی شود و زیر بار درخواست دستگاه ها و بخش های مختلف نمی رود؛ چراکه ساختاری تعریف شده، ریشه دار و هدفمند دارد و به این طرف و آن طرف کشیده نمی شود و در تلاطم قرار نمی گیرد.
«سید محمدباقر حسینی‌سیر» ادامه می دهد: نکته مهم تر این که در ساختار، حوزه هنری از طرفی تولیدکننده است در شاخه های مختلف ادبی، تجسمی، موسیقی، تئاتر، فیلم و پژوهش؛ و از طرف دیگر پرورش دهنده استعدادهای هنری و ادبیِ سرآمد است. البته در برخی زمینه ها پیشرفت خوبی داشته ایم اما در بخش هایی نیز، به‌رغم تلاش هایی که انجام داده ایم مانند فیلمسازی هنوز ضعف داریم هرچند مقوله فیلم سازی در همدان کلا ضعیف است و حتی انجمن سینمای جوانان و صدا و سیمای استان نیز در این مقوله به توفیق آن چنانی دست پیدا نکرده اند اما به هر حال، در این زمینه در تلاش هستیم تا به وضعیت خوبی برسیم.
وی می‌افزاید: در زمینه آثار مکتوب خوب عمل کرده‌ایم. در آغاز که انتشار فصلنامه تخصصی و ادبی «پرنیان» را داشتیم سپس مجله تجسمی «نقش» و آنگاه فصلنامه فیلم، تئاتر و موسیقی «ارغوان» را منتشر کردیم. در گام دوم که مربوط به انتشار کتاب بود، تا حدودی موفق بودیم ابتدا آن‌طور که دوست داشتیم، نمی‌شد اما به تدریج به رشد و بالندگی رسیدیم تا آنجا که اکنون به گونه ای الگو و مورد مثال و نمونه هستیم. ضمن این‌که در زمینه‌های دیگری مانند کودک و نوجوان نیز فعالیت و آثار خوبی داریم و سال ۸۹ خانه ادبیات کودک و نوجوان در استان راه‌اندازی و چندی پیش، جشن ۹ سالگی آن برگزار شد.
مرجعیت‌سازی با دانشنامه
حسینی درباره روندی که در تدوین دانش نامه استان طی شده، می گوید: طی نشست هایی که با اساتیدی مانند اذکایی، ذکاوتی قراگزلو، محقق، کمری و برخی اساتید دیگر داشتیم، تصمیم به انتشار دانشنامه استان گرفتیم. استانداری هم به تدریج از دانشنامه حمایت کرد و گام‌هایی هم برداشت اما نهایتاً از سال ۹۴ بود که کارها به صورت جدی و همه جانبه آغاز شد.
وی تأکید می‌کند: دانشنامه باید جامع باشد و واقعیت‌ها و آن چه هویت و تاریخ و فرهنگ ما را تشکیل داده در آن آورده شود و همین انعکاس واقعیت‌هاست که یک کار ارزشمند است. در دانشنامه این‌که گذشته مردم این استان می‌تواند برای آن هویت ایجاد کند، خود یک ارزش است و نوع نگاه ما به گذشته را نشان می دهد و مرجعیت سازی می کند. علاوه بر این دوران پیش از اسلام، دوران اسلامی و دوران معاصر در آن در نظر گرفته شده است.
حسینی تأکید می‌کند: تدوین دانش نامه استان در ادامه و در چارچوب خودش به انقلاب و دفاع مقدس خواهد رسید. در بخش دوران اسلامی و معاصر نیز کارهای خوبی در حال انجام است. بالاخره در هر دوره ای اتفاقاتی افتاده که اگر ما آن ها را ثبت نکنیم بر زمین خواهند ماند. تک آثاری از اساتیدی مانند اذکایی و ذکاوتی قراگزلو در دست چاپ داریم. بالاخره ما ریزه‌خوار خوان چنین استادانی هستیم.
رئیس حوزه هنری استان می‌گوید: بعد از اعلام حمایت استانداری از دانش نامه استان، روی بخش های مختلف آن کار کردیم و به قلم، شکل وزین، یونیفرم با دسته بندی مشخص، صفحه‌آرایی ویژه و حتی نام واره فعلی آن رسیدیم. بعدها وارد حیطه های دیگر شدیم و از استان‌هایی مانند گیلان که کارهای مشابهی در زمینه دانشنامه انجام داده بودند، بازدید کردیم و جلسات مختلفی با افراد مختلف برگزار شد تا به طرح فعلی رسیدیم. علاوه بر بخش الفبایی، بخش موضوعی و بخش پیوست های هنری و ادبی را نیز اضافه کردیم که در حال حاضر در حال چاپ و انتشار است. بخش الفبایی در مرحله استخراج مدخل است و باقی مانده است، چراکه بخش حساسی است و باید کار ماندگاری باشد.
خروج آثار ضعیف از چرخه انتشار
وی معتقد است: یکی از ثمرات تدوین دانشنامه، شسته رفته شدن آثاری است که درباره همدان نوشته شده و آن‌ها در یک بسته مناسب و شکیل عرضه خواهند شد. در ادامه آثار ضعیف از چرخه خارج خواهند شد. در چاپ آثار در قالب دانشنامه سختگیر هستیم و هر کتابی را برای انتشار قبول نمی‌کنیم و این به نفع استان است چون آداب پژوهش رعایت می‌شود. البته منکر اشتباهات در مجموعه فعلی دانشنامه نیستیم اما مطمئنیم در چاپ دوم خیلی از اشتباهات رفع خواهد شد.
حسینی درباره نحوه فروش این آثار توضیح می‌دهد: در گام دوم به دنبال این هستیم که آثار را با جلد ساده و شومیز اما با اصلاحات و با قیمت کمتر به انتشار برسانیم و در اختیار ادارات و سازمان‌ها عموم مردم قرار دهیم. بعد از صد اثر که در قالب دانشنامه چاپ شد آن را به صورت درخت واره تبدیل و روی شماره های آن‌ها دقت بیشتری می کنیم. ممکن است شکل آن تغییر کند و در گام بعدی بسته هایی برای کودکان، نوجوانان و جوانان تعریف خواهیم کرد و در قالب های مورد اقبال در فضای مجازی منتشر خواهیم کرد.
درخواست از ادارات برای خرید دانشنامه
وی می‌افزاید: در بخش فروش هنوز توان زیادی نداریم و همه استان باید پای کار بیاید. تاکنون 22 کتاب و 8 اثر هنری در قالب دانشنامه استان همدان به انتشار رسیده و 8 کتاب نیز در حال چاپ است؛ اما هنوز خیلی‌ها آن را باور نکرده اند بنده معتقدم اگر این تعداد به چهل کتاب برسد، بهتر می توانیم درباره فروش آن با بخش های مختلف مذاکره کنیم.
رئیس حوزه هنری استان درباره تیراژ این کتاب ها می گوید: تا زمانی که کاغذ ارزان بود کتاب های دانش نامه با تیراژ هزار تا هزار و صد نسخه به چاپ می‌رسید اما بعد از گران شدن کاغذ به چاپ دیجیتال و در موارد معدودی به چاپ افست رو آوردیم. در ادامه اگر تقاضا ایجاد شد، کتاب‌ها را پیش‌فروش می کنیم و تیراژ را افزایش خواهیم داد. دستگاه ها باید به کمک ما بیایند و حداقل از این آثار برای کتابخانه‌هایشان خریداری کنند.
حسینی در پایان تأکید می کند: این تازه آغاز کار است. با کمک استادان اذکایی، کمری و برخی دیگر در حال تدوین درخت واره فرهنگ و تمدن در همدان هستیم تا هر آن چه واجد این ارزش است که به کتاب یا هر محصول فرهنگی دیگر تبدیل شود، به ترتیب اولویت موضوع نوشته شود. به صد تا دویست کتاب که رسیدیم دسته بندی موضوعی بهتری انجام خواهیم داد؛ آن موقع شماره گذاری کتاب‌های دانشنامه هم بهتر می‌شود.