مستندنگاری هنری از جنگل‌های هیرکانی برای نجات محیط زیست
به گزارش روابط عمومی مرکز تجسمی حوزه هنری به نقل از ایرنا، فعالیت‌های هنری برای نجات محیط زیست و منابع طبیعی یکی از گونه‌های اقدامات محیط زیستی است که طی یک دهه اخیر بیشتر مورد توجه هنرمندان دوستدار محیط زیست قرار گرفته است. حتی جشنواره‌ها و برنامه‌های هنری مرتبط با محیط زیست نیز در نقاط مختلف کشور طراحی و برگزار شده که برای نمونه می‌توان به برگزاری پنج دوره سمپوزیوم «هنر در طبیعت بولا» در محوطه‌های جنگلی و طبیعی مازندران اشاره کرد. اما یکی از رویدادهای قدیمی هنری-محیط زیستی در کشور پروژه «هنر در روستا» است که از سال ۱۳۸۲ توسط گروه هنری حجم سبز در روستای کوتنا از توابع شهرستان قائمشهر کار خود را آغاز کرد و پس از مدتی کوتاه به یک جریان هنری-اجتماعی-محیط زیستی تبدیل شد.
هنر در روستا که پس از چند سال به دلیل برنامه‌های متفاوت هنری در روستاهای سراسر کشور به شهرتی فراتر از مرزهای مازندران و حتی کشور دست یافت، به مرور مسیر فعالیت‌های هنری خود را حول محور محیط زیست قرار داد و در پروژه‌های مختلف با حضور هنرمندانی از سراسر کشور، آثاری در شاخه‌های مختلف هنر با محوریت محیط زیست تولید کرد. اکنون نیز جدیدترین فعالیت این گروه برپایی نمایشگاه طراحی از جنگل‌های هیرکانی است که از ۱۰ تا ۱۴ مهر قرار است برگزار شود.
دبیر پروژه هنری دائمی هنر در روستا درباره جدیدترین فعالیت این مجموعه می‌گوید: این نمایشگاه نخستین خروجی پروژه مستندنگاری هنری از جنگل‌های هیرکانی است و نمونه‌های دیگر آن نیز در آینده برگزار خواهند شد.
جلال‌الدین مشمولی می‌افزاید: بایگانی و مستندنگاری در حوزه‌های تاریخی و فرهنگی به زبان هنر و با تولید آثار هنری، بخش مهمی از حافظه تاریخی ما را ثبت، حفظ و از آن نگهداری می‌کند. در واقع این اقدام به نوعی ثبت تاریخ است و گذشته را به آینده متصل می‌سازد. از این منظر آثار هنری تولید شده برای مستندنگاری در هر زمینهای صرفاً ارزش هنری ندارند و اسناد تاریخی معتبر نیز محسوب می‌شوند.
این هنرمند و نقاش برجسته مازندرانی خاطرنشان می‌کند: دبیرخانه هنر در روستا در نظر دارد تا با مشارکت هنرمندان هنرهای تجسمی به مطالعه دقیق مناظر جنگل‌های هیرکانی به ویژه پوشش گیاهی آن بپردازد و آثار مستند تصویری در شاخه‌های مختلف تولید و ثبت کند. در نخستین گام نیز از اردیبهشت امسال کار را با حضور تعدادی از هنرمندان و هنرجویان آغاز کردیم.
مشمولی می‌گوید: دوره نخست این پروژه به مدت پنج ماه از اول اردیبهشت تا پایان شهریور امسال با همکاری گروه هنری حجم سبز و گالری بام برگزار شد و با انتخاب حدود ۴۰ اثر از آثار طراحیِ تولید شده توسط هنرمندان طی این مدت، از ۱۰ مهر قرار است به مدت پنج روز در آموزشگاه هنری «آبیِ بلند» نمایشگاهی برگزار شود.
وی اظهار می‌کند: روال برگزاری این پروژه به این شکل بود که در این پنج ماه پایان هر هفته تعدادی از هنرمندان و هنرجویان از رده‌های سنی مختلف را به جنگل بکر «نسوم» در روستای کوتنا می‌بردیم و پس از تشریح برخی ویژگی‌های جنگل‌های هیرکانی و معرفی برخی گونه‌های درختی و گیاهی، از آن‌ها می‌خواستیم منظره یا سوژه‌ای از جنگل را به انتخاب خودشان روی کاغذ طراحی کنند. البته در این مدت علاوه بر طراحی با عکاسی و فیلمبرداری توسط برخی هنرمندان دیگر نیز مستندنگاری انجام شد که در آینده برای برپایی نمایشگاه این آثار نیز اقدام می‌شود. اما در گام نخست تمرکزمان بر طراحی بود.
این هنرمند به اثرگذاری پروژه برگزار شده در بین شرکت‌کنندگان و به ویژه هنرجویان اشاره می‌کند و می‌افزاید: خیلی از شرکت‌کنندگان در این پروژه پنج ماهه هنرجو و نوجوان بودند و حضورشان به شناخت آن‌ها از نوع گونه‌های گیاهی و تنه و بافت درختان در جنگل‌های هیرکانی کمک کرد. به نظرم این موضوع اهمیت زیادی دارد که نسل جدید ما گونه‌های درختی جنگل‌های باستانی هیرکانی را بشناسند.
دبیر و طراح پروژه هنر در روستا خاطرنشان می‌کند: بسیاری از این افراد با این که اهل مازندران هستند با نام درخت‌های بومی این جنگل‌ها و برخی ویژگی‌های این عرصه‌های طبیعی آشنا نبودند. در این مسیر خوشبختانه برخی بومیان نیز همراه شدند و اطلاعات خود را در اختیار هنرمندان و هنرجویان گذاشتند. چند مدرسه طبیعت نیز همراه ما شدند و کودکان و نوجوانان عضو این مدارس را در پروژه مشارکت دادند.
دبیر پروژه هنر در روستا از برنامه‌ریزی برای تدوین و انتشار کتاب از مستندنگاری‌های انجام شده خبر می‌دهد و خاطرنشان می‌کند: آثار شاخص این پروژه قطعا به کتاب تبدیل خواهند شد. حامی مالی برای این کار وجود دارد و آثار هم انتخاب شدند. چون هدف اصلی ما ثبت اسنادی هنری از جنگل‌های هیرکانی برای آیندگان است.
مشمولی پروژه طراحی از جنگل‌های هیرکانی را آغازی دوباره برای فعالیت‌های پروژه هنر در روستا پس از مدتی وقفه می‌داند و اظهار می‌کند: خوشبختانه بازخوردهای خوبی از هنرمندان استان و سراسر کشور گرفتیم. هنرمندان زیادی از استان‌های مختلف استقبال و اعلام آمادگی کردند تا فعالیت‌های محیط زیستی‌مان را با همین اقدامات هنری ادامه دهیم. در دور نخست که پنج ماه طول کشید حدود ۲۰۰ هنرمند و هنرجو به جنگل نسوم روستای کوتنا آمدند و آثار مختلفی تولید کردند.
وی با بیان این که هنر در روستا در فصل جدید فعالیت‌ها صرفا به فعالیت هنری در حوزه محیط زیست می‌پردازد، تصریح می‌کند: در سال‌های گذشته محیط زیست یکی از شاخه‌های فعالیت هنری گروه هنر در روستا بود. اما این بار هنر در روستا فقط به محیط زیست مازندران فکر می‌کند و خارج از محیط زیست کاری انجام نخواهد داد.
مشمولی دلیل انتخاب جنگل نسوم به عنوان محل حضور هنرمندان برای مستندگاری هنری از جنگل‌های هیرکانی را بکر بودن این جنگل، نزدیکی به دبیرخانه هنر در روستا و مهم‌تر از همه در آستانه تخریب بودن این جنگل به خاطر احتمال اجرای پروژه آزادراه قائمشهر-ساری در امتداد جاده تهران-شمال می‌داند و می‌گوید: قرار است آزادراه ساری-قائمشهر از این منطقه عبور کند و با اجرای این طرح بخشی از جنگل بکر «نِسوم» که یکی از بقایای جنگل‌های هیرکانی منطقه است باید تخریب شود.
مشمولی کوتنایی می‌افزاید: این اقدام در حالی انجام می‌شود که در صورت خریداری زمینهای کنار جنگل می‌توان از عبور جاده در دل این منطقه بکر جلوگیری کرد. بخش زیادی از زمینهای مورد نیاز برای اجرای این پروژه خریداری شد. البته این طرح هنوز وارد مرحله اجرا نشد. اما آن‌طور که از نقشه‌ها بر می‌آید بخشی از پروژه باید از جنگل نسوم بگذرد.
وی حدود چهار سال پیش نیز با همراهی تعدادی از هنرمندان در همین جنگل برای اعتراض به تخریب احتمالی نسوم، اقدام به برگزاری یک رویداد هنری محیطی کرد که در آن تعدادی از هنرمندان با اجرای هنرهای محیطی تلاش کردند از زبان جنگل و درختان به این تصمیم اعتراض کنند.
این پروژه آزادراهی حدود ۴۴ کیلومتر طول دارد و قرار است در ۶ خط با مشخصات آزادراهی، پس از عبور روستای متان‌کلا و محدوده ولی‌آباد در ۱.۵ کیلومتری قائمشهر، با عبور از زمینهای کشاورزی خریداری شده توسط وزارت راه‌وشهرسازی و گذر از جنوب شهرهای قائمشهر و ساری، به جاده ساری-نکا متصل شود. این پروژه به منظور کاهش طول مسیر از محور سوادکوه به شرق مازندران و کم شدن ترافیک کمربندی‌های اطراف قائمشهر و ساری و همچنین جاده ساری-قائمشهر اجرا می‌شود. اما به اعتقاد دوستداران محیط زیست و برخی مردم منطقه، اجرای طرح در صورت بی‌توجهی به پیامدهای احتمالی می‌تواند علاوه بر تخریب قسمتی از جنگل، کل اکوسیستم منطقه را پس از اجرای طرح دستخوش تغییرات اساسی کند.
با این حال مشمولی تأکید می‌کند که هدف اصلی این پروژه توجه به کل جنگل‌های هیرکانی است و به همین دلیل از انتخاب نام منطقه‌ای برای این پروژه خودداری شده و نام کلی طراحی جنگل‌های هیرکانی برای آن انتخاب شد.
وی می‌افزاید: این پروژه در قالب‌ها و شاخه‌های مختلف هنری ادامه خواهد یافت. چون معتقدیم که در شرایط کنونی یکی از وظایف ما هنرمندان مستندنگاری از شرایط موجود محیط زیست است.
نمایشگاه طراحی از جنگل‌های هیرکانی ۱۰ تا ۱۴ مهر هر روز از ساعت ۱۶ تا ۲۰ در گالری «آبیِ بلند» به نشانی اتوبان ساری-قائمشهر، جنب بیمه دی، خیابان امام رضا، کوچه امام رضا ۲ برپا خواهد بود. در این نمایشگاه حدود ۴۰ اثر به انتخاب حامد مشمولی به نمایش در می‌آید.
سهیلا آهنگری، عطا اسماعیلی، المیرا پلنگی، فاطمه پیروزپیمان، مریم تفکر، بهار جبلی، لیلا جعفری، فاطیما حسین‌پور، زهرا حسنی، آناهیتا خمسه، سوده درگاهی، رکسانا رضوی، مینا رحیمی، نیلوفر رضایی، فاطمه روستایی، آنیسا رضوانی، دینا عظیمی، حدیثه طاهری، کیمیا فرهادپور، بهارک قاسمی، آیسن کرامتی، شعیب گرگانی، فروغ معصومی، حامد مشمولی، سمانه موسوی و مریم موسوی هنرمندانی هستند که طراحی‌های‌شان از جنگل‌های هیرکانی در این نمایشگاه به نمایش در می‌آید.
به گفته برگزارکنندگان نمایشگاه، حضور بازدیدکنندگان در نمایشگاه منوط به همراه داشتن ماسک است و ماسک و محلول نیز برای ارائه به بازدیدکنندگان تهیه شده است.
